Τραπεζούντα. Η τελευταία αυτοκρατορία του Μεσαιωνικού Ελληνισμού

«Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας ήταν το αποτέλεσμα ενός ατυχήματος». Με αυτά τα λόγια ξεκινά να γράφει για αυτό το μεσαιωνικό βασίλειο ο George Finlay. Το ιδιόμορφο αυτό κράτος, απόρροια της ταραγμένης εποχής που ήταν για τη Ρωμανία το μεταίχμιο του δωδέκατου προς τον δέκατο τρίτο αιώνα, αν και φιλοδοξούσε στην απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, περιορίστηκε γρήγορα, εδαφικά, στη νοτιοανατολική ακτογραμμή του Εύξεινου Πόντου. Ως εκ τούτου αναγκάστηκε να χαράξει τη δική του πορεία και να αγωνιστεί σκληρά για την επιβίωσή του, καθ’ όλη τη διάρκεια των δυόμισι αιώνων ύπαρξής του. Εξαιτίας αυτής της απομόνωσης από την ευρωπαϊκή δύση, η ιστορία της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, ακόμη και σήμερα, χαρακτηρίζεται από σκοτεινά σημεία. Ο Finlay με το έργο του, είναι από τους πρώτους ιστορικούς της Νεότερης Εποχής που επιχειρεί να φωτίσει αρκετά από αυτά. Βασιζόμενος σε πλήθος διαφορετικών πηγών και παρέχοντας πλούσιες περιγραφές για τον χαρακτήρα των κατοίκων, τα μνημεία της αυτοκρατορίας, αλλά και τη δράση της οικογένειας των Μεγάλων Κομνηνών, ο Βρετανός Ιστορικός μας μεταφέρει σε ένα σχεδόν λησμονημένο παρελθόν. Η δόξα της ακριτικής αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και ο απεγνωσμένος αγώνας του τελευταίου ίχνους του Βυζαντίου, έτσι όπως καταγράφηκαν από τον αγωνιστή του 1821 και διαπρεπή Βρετανό ιστορικό George Finlay.

George Finlay (Συγγραφέας)

Άγγλος ιστορικός και φιλέλληνας, σκοτσέζικης καταγωγής. Σπούδασε νομικά στη Γλασκώβη και συνέχισε τις σπουδές του στο Gottingen, το 1821, όπου ανέπτυξε ζωηρό ενδιαφέρον για την Ελληνική Επανάσταση. Δύο χρόνια αργότερα, το 1823, έφτασε στην Κεφαλλονιά ως φιλοξενούμενος του Λόρδου Βύρωνα, και στη συνέχεια στον Πύργο Ηλείας, όπου παρέμεινε για δεκατέσσερις μήνες μελετώντας τη γλώσσα και την ιστορία του τόπου. Τον χειμώνα του 1824-25 αρρώστησε σοβαρά και κατέφυγε στην Ιταλία, και στη συνέχεια στη Σκοτία, επέστρεψε όμως στην Ελλάδα και έλαβε μέρος στην ανεπιτυχή εκστρατεία του Λόρδου Cochrane για τη λύση της πολιορκίας της Αθήνας, το 1827. Μετά τη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους αγόρασε μια έκταση στην Αττική, το 1829, και προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να εφαρμόσει νέες γεωργικές τεχνικές. Απογοητευμένος, αφοσιώθηκε στο συγγραφικό του έργο που θα τον έκανε διάσημο. Έγραψε και τύπωσε τα βιβλία: “The Hellenic Kingdom and the Greek Nation” (Αθήνα, 1836), “Essai sur les principes de banque appliques a l’etat actuel de la Grece” (Αθήνα, 1836), “Remarks on the Topography of Oropia and Diacria, with a Map” (Αθήνα, 1838), καθώς και τα ιστορικά έργα, “Greece under the Romans; a Historical View of the Condition of the Greek Nation from the Time of its Conquest by the Romans until the Extinction of the Roman Empire in the East” (δύο τόμοι, 1844), “History of the Byzantine and Greek Empires from 716-1453” (1854), “History of Greece under the Ottoman and Venetian Domination” (1856), και “History of the Greek Revolution” (“Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”, 1861, που μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Αλ. Παπαδιαμάντη, χωρίς να εκδοθεί η μετάφραση). Μεταξύ 1864 και 1870 διετέλεσε ανταποκριτής των “Times” του Λονδίνου, ασκώντας πολιτική επιρροή στη χώρας μας μέσα από την αναδημοσίευση των άρθρων του στις αθηναϊκές εφημερίδες. Πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιανουαρίου 1875.

 

Αντώνιος Κελεσίδης (Μεταφραστής)