Τυπογραφία και τυπογράφοι στην Ερμούπολη της Σύρου. 19ος – 20ος αιώνας

Είναι γνωστός ο σημαντικός ρόλος που παίζει για πολλές δεκαετίες του 19ου αιώνα η Ερμούπολη της Σύρου στις οικονομικές δραστηριότητες όχι μόνο στο ελληνικό κράτος αλλά στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Ο ηγετικός αυτός ρόλος αποτυπώνεται, σε μεγάλο βαθμό, και στο παραγόμενο έντυπο στην πόλη αυτή. Χάρις στον ηλεκτρονικό κατάλογο της Ελληνικής Βιβλιογραφίας του 19ου αιώνα που το Βιβλιολογικό Εργαστήρι «Φίλιππος Ηλιού» έχει αναρτήσει στο διαδίκτυο, μπορούμε να μετρήσουμε ακριβέστερα αυτή τη βιβλιοπαραγωγή, που ξεπερνά τους 1500 τίτλους, να διορθώσουμε ή να διευρύνουμε παλαιότερες εκτιμήσεις για την ερμουπολίτικη τυπογραφία και τους συντελεστές της, τους τυπογράφους. Οι τυπογράφοι της Ερμούπολης δεν κάλυψαν μόνο τις ανάγκες, που ήταν μεγάλες, της κοινωνίας στην οποία είχαν ενταχθεί, αλλά συμμετείχαν, τουλάχιστον ως ένα βαθμό, στο κύκλωμα παραγωγής εντύπου που απευθυνόταν σε όλους τους κατοίκους του ελληνικού κράτους και τους ελληνόφωνους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εξέδωσαν, για παράδειγμα, σχολικά εγχειρίδια και άλλα γενικού ενδιαφέροντος έντυπα που σίγουρα υπερακόντιζαν τις τοπικές απαιτήσεις. Επίσης οι ανάγκες πληροφόρησης για την πολιτική επικαιρότητα και οι πολιτικές αντιπαλότητες σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο προκάλεσαν κι εδώ την έκδοση πολιτικών φυλλαδίων και πολλών εφημερίδων (οι σχετικοί τίτλοι για αυτές πλησιάζουν τους 170 ως το 1900). Η κρίση, ωστόσο, που πλήττει την Ερμούπολη τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και η σταδιακή παρακμή της επηρέασαν τις τυπογραφικές εργασίες: πολλά μικρά τυπογραφεία αναγκάστηκαν να κλείσουν. στον μεγάλο ανταγωνισμό της ραγδαία αναπτυσσόμενης πρωτεύουσας άντεξαν 3-4 τυπογραφεία που με τον εκσυγχρονισμό τους και την ευρύτερη φήμη τους μπόρεσαν να επιζήσουν ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.

Χρήστος Λούκος (Συγγραφέας)

Ο Χρήστος Λούκος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1944. το 1967 αποφοίτησε από το τμήμα  Ιστορίας και αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1974-1992 ήταν ερευνητής στο Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι (1982-1985). Το 1984 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στην Ιστορία από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου  Αθηνών. Το 1992 εκλέχθηκε αναπληρωτής καθηγητής και το 1996 καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Στο Πανεπιστήμιο Κρήτης δίδαξε, σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, την  Επανάσταση του 1821, την Καποδιστριακή περίοδο, κοινωνικά προβλήματα των νεοελληνικών πόλεων, άλλα ζητήματα της ιστορίας του ελληνικού κράτους, ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας, καθώς και Εισαγωγή στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής.

Είναι ιδρυτικό και ενεργό μέλος της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού, η οποία, μεταξύ άλλων, εκδίδει το ιστορικό περιοδικό Μνήμων.  Από το 1994-2006 διεύθυνε το  πρόγραμμα «Η πόλη στους νεότερους χρόνους» στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, όπου μεταξύ των άλλων δημιουργήθηκαν βάσεις δεδομένων για την Ερμούπολη και γι’ άλλες ελληνικές πόλεις (βλ. cities.ims.forth.gr).

Είχε τη γενική εποπτεία της ταξινόμησης του Δημοτικού αρχείου της Ερμούπολης και των δημοτικών-κοινοτικών αρχείων: Άνω Σύρου, Κέας, Αμοργού, Βιλίων, Αιγίου, Σύμης,  Οινουσσών, Σαντορίνης και Σερίφου.

Από το 2012 είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης