Φαίδρος – Ο έρωτας και ο λόγος

Ο αισθησιασμός του προσώπου που ερωτευόμαστε ξυπνά μέσα μας τη θεϊκή όψη της ομορφιάς του. Τα σώματα σμίγουν μέσα στην ορμή αυτού του ξυπνήματος. Μόνον τότε ο έρωτας είναι πλατωνικός. Όμως, σε ποιο μέρος της ύπαρξής μας η απογείωση της έλξης μας συναντά τη σαρκική μας επιθυμία; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα προϋποθέ­τει μια οντολογία του χωροχρόνου της έκστασης, την οποία βιώνει το ερωτευμένο βλέμμα. Παραδόξως, αυτή η οντολογία απουσιάζει από τη φιλοσοφία του Πλάτωνα. Πράγματι, στον Φαίδρο ο αισθησιασμός αποστασιοποιείται από το νόημα και το συναίσθημα της ομορφιάς. Η φαντασία εμφανίζει το συγκλονιστικό όραμα των τελετουργιών του κάλλους, αλλά η αλήθεια της παραμένει ορφανή. Μέσα σε αυτή την ορφάνια, ο λόγος κινείται διπλά. Από τη μια πλευ­ρά, αμφισβητεί το κύρος της γραπτής του εκδοχής, όταν αυτή, συντη­ρώντας την επιφανειακή μας σχέση με τα όντα, απωθεί την ανάμνηση της μεταφυσικής τους αλήθειας. Από την άλλη πλευρά, ο λόγος δραμα­τοποιεί τη συνάντηση του αισθησιακού με το ιδεατό κάλλος του ερώ­μενου προσώπου. Ωστόσο ο ίδιος δε συλλαμβάνει τη σύσταση αυτής της συνάντησης, δηλαδή την ενσωμάτωση του νοήματος της ομορφιάς στην αντίστοιχη αισθητή μορφή. Το αδιέξοδο οφείλεται στην αμφιθυμία του Πλάτωνα απέναντι στη φαντασία. Από αυτή την άποψη, η υπέρβαση του αδιεξόδου επιτυγχάνεται πέρα από την πλατωνική –αλλά και πέρα από την ορθολογική– σκέψη: στον προνομιακό στοχαστικό χωροχρόνο, όπου η φαντασία οντολογείται.

Πλάτων (Συγγραφέας)

Έλληνας φιλόσοφος και συγγραφέας (427-347 π.Χ.). Γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς ευγενείς. Ο πατέρας του Αρίστωνας έλεγε ότι καταγόταν από τη γενιά του Κόδρου και η μητέρα του Περικτιόνη από το Σόλωνα. Είχε δύο αδερφούς, τον Αδείμαντο και το Γλαύκωνα. Το πρώτο του όνομα ήταν Αριστοκλής. Πλάτωνας ονομάστηκε αργότερα για το ευρύ του στέρνο και το πλατύ του μέτωπο. Νέος ασχολήθηκε με την ποίηση, αλλά γρήγορα στράφηκε προς τη φιλοσοφία. Ήταν 20 χρόνων, όταν γνώρισε το Σωκράτη και έμεινε κοντά του για οκτώ ολόκληρα χρόνια, μέχρι την ώρα που ο μεγάλος δάσκαλος πέθανε (399 π.Χ.). Ο άδικος θάνατος του Σωκράτη τον έπεισε ότι η αθηναϊκή δημοκρατία είχε μεγάλα ελαττώματα και ανέλαβε το ρόλο του κοινωνικού μεταρρυθμιστή. Μετά τη θανάτωση του Σωκράτη για λίγο καιρό κατέφυγε στα Μέγαρα, κοντά στο συμμαθητή του Ευκλείδη. Ύστερα γύρισε στην Αθήνα, όπου για 10 χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων, τα οποία φέρουν τη σφραγίδα της σωκρατικής φιλοσοφίας. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με το μαθηματικό Θεόδωρο, και τέλος στον Τάραντα της Ιταλίας, όπου γνώρισε τους πυθαγόρειους, από τη φιλοσοφική σκέψη των οποίων επηρεάστηκε αποφασιστικά. Μετά πέρασε στη Σικελία. Στην αυλή του βασιλιά των Συρακουσών Διονυσίου Α΄ γνώρισε το βασιλικό γυναικάδελφο Δίωνα, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά. Η φιλία όμως αυτή προκάλεσε τις υποψίες του Διονυσίου για συνωμοσία, γι΄ αυτό έδιωξε τον Πλάτωνα από τη Σικελία. Στην Αίγινα κινδύνεψε να πουληθεί ως δούλος αλλά τον εξαγόρασε ο Κυρηναίος φίλος του Αννίκερης. Επιστρέφοντας στην Αθήνα άνοιξε τη φιλοσοφική σχολή του, την Ακαδημία. Η προσπάθεια όμως των δύο φίλων να προσηλυτίσουν στις ιδέες τους το νέο ηγεμόνα Διονύσιο Β΄ απέτυχαν. Για τρίτη φορά ήρθε στην αυλή των Συρακουσών το 361, με σκοπό να συμφιλιώσει το Δίωνα με το Διονύσιο. Αυτή τη φορά κινδύνεψε και η ζωή του. Τον έσωσε η επέμβαση του πυθαγόρειου Αρχύτα. Αλλά ο Δίωνας δε γλίτωσε. Δολοφονήθηκε το 353. Έτσι ο Πλάτωνας έχασε τον άνθρωπο στον οποίο στήριξε τις ελπίδες του για την επιβολή των πολιτικών του ιδεών. Από τότε ο Πλάτωνας και μέχρι το θάνατό του ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και με τη συγγραφή έργων φιλοσοφικών. Τα έργα του Πλάτωνα είναι 36 και όλα, εκτός από την “Απολογία”, διαλογικά. Και στη συγγραφή ο φιλόσοφος μιμήθηκε τη διδασκαλία του Σωκράτη, ο οποίος δίδασκε διαλογικά. Οι διάλογοί του επιγράφονται με το όνομα κάποιου από τα διαλεγόμενα πρόσωπα, π.χ. “Τίμαιος”, “Γοργίας”, “Πρωταγόρας” κ.λπ. Τρεις μόνο διάλογοι, το “Συμπόσιο”, η “Πολιτεία” και οι “Νόμοι” τιτλοφορούνται από το περιεχόμενό τους. Σ΄ όλους τους διαλόγους τη συζήτηση διευθύνει ο Σωκράτης. Στους παλαιότερους διαλόγους διατηρεί την εικόνα του πραγματικού Σωκράτη, ενώ στους νεότερους κάτω από το πρόσωπο του δάσκαλου κρύβεται ο ίδιος ο μαθητής. Το σύνολο του πλατωνικού έργου διακρίνεται σε τρεις περιόδους με βάση τη χρονολογική σειρά: α) Περίοδος της νεότητας (400-387 π.Χ.): Σ΄ αυτήν ανήκουν: Απολογία, Κρίτων, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Λάχης, Ευθύφρων, Ιππίας Μείζων, Ιππίας Ελάσσων, Ίων, Λύσις. β) Περίοδος ωριμότητας (386-367 π.Χ.). Σ΄ αυτήν ανήκουν: Μενέξενος, Κρατύλος, Ευθύδημος, Γοργίας, Μένων, Παρμενίδης, Φαίδων, Φαίδρος, Πολιτεία, Συμπόσιον, Θεαίτητος. γ) Περίοδος γηρατειών (366-348 π.Χ.). Περιλαμβάνονται: Σοφιστής, Πολιτικός, Φίληβος, Κριτίας, Τίμαιος, Νόμοι, 7η επιστολή.

 

Παναγιώτης Ο. Δόικος (Μεταφραστής)

Ο Παναγιώτης Δόικος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και διαμένει. Είναι επίκουρος καθηγητής της φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Αποφοίτησε από το Πειραματικό Σχολείο του ίδιου πανεπιστημίου. Πραγματοποίησε προπτυχιακές και μεταπτυχιακές φιλοσοφικές σπουδές (και ως υπότροφος), αντίστοιχα, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο της Bourgogne (Γαλλία). Κατά την περίοδο 1991-1996 εργάστηκε ως ειδικός μεταπτυχιακός υπότροφος στον τομέα Φιλοσοφίας του Α.Π.Θ.. Στο πλαίσιο της θητείας του σε αυτή τη θέση, εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα “Φαντασία, και γνώση στο Spinoza” (υπό την εποπτεία του καθηγητή Σωκράτη Δεληβογιατζή) και δίδαξε φιλοσοφική ανθρωπολογία, διαλεκτική και πολιτική φιλοσοφία. Κατά το διάστημα 1998-2002 εργάστηκε ως ειδικός επιστήμονας στον τομέα Φιλοσοφίας του Α.Π.Θ., διδάσκοντας κείμενα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας (μεταξύ αυτών, αποσπασμάτων του Ηρακλείτου, το “Συμπόσιο” και το “Φαίδρο” του Πλάτωνα και το “Περί ψυχής” του Αριστοτέλη). Οι έρευνές του αναπτύσσονται στα πεδία της οντολογίας, της γνωσιολογίας και της αισθητικής. Διερευνά τη δυνατότητα μιας νέας, κριτικής μεταφυσικής κυρίως στο πλαίσιο των σχέσεων του σώματος με τη στοχαστική φαντασία. Ένα ειδικότερο ενδιαφέρον του είναι η φιλοσοφική θεωρία του κινηματογράφου. Έχει δημοσιεύσει φιλοσοφικά βιβλία, καθώς και μελέτες σε ελληνικά και διεθνή φιλοσοφικά περιοδικά. Έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε φιλοσοφικά και επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Διευθύνει διδακτορικές διατριβές, με θέματα από τα πεδία της οντολογίας, της γνωσιολογίας και της αισθητικής, καθώς και της φιλοσοφίας του κινηματογράφου. Είναι μέλος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρίας, των Association de la recherche sur l’ image [έδρα: Dijon], Association des amis de Spinoza [έδρα: Παρίσι], Association des amis de Henry et Stella Corbin [έδρα: Παρίσι], του Ελληνοϊσπανικού κέντρου πολιτισμού Θεσσαλονίκης “Federico Garcia Lorca” και της Διεθνούς εταιρίας φίλων Νίκου Καζαντζάκη [έδρα: Γενεύη]. Είναι κριτής του περιοδικού επιστημονικών και εκπαιδευτικών ερευνών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Μέντορας. Ήταν μέλος της συντακτικής επιτροπής του παλαιού κινηματογραφικού περιοδικού “Οθόνη” [έδρα: Θεσσαλονίκη (1979-1994)]. Παράλληλες των ερευνητικών δραστηριότητες: Είναι μέλος του Ιστιοπλοϊκού Ομίλου Θεσσαλονίκης, του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας και της Greenpeace. Έχει δημοσιεύσει φιλοσοφικά βιβλία, καθώς και μελέτες σε ελληνικά και διεθνή φιλοσοφικά περιοδικά. Έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε φιλοσοφικά και επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι μέλος της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρίας, των Association de la recherche sur l’ image (Dijon) και Association des amis de Spinoza (Παρίσι), του Ελληνοϊσπανικού πολιτιστικού συνδέσμου Θεσσαλονίκης και Βόρειας Ελλάδας Federico Garcia Lorca, καθώς και του Ιστιοπλοϊκού ομίλου Θεσσαλονίκης.