Ψήγματα γνώσης και σοφίας

Δύο κατηγορίες ανθρώπων πάντοτε θαύμαζα και εκτιμούσα ιδιαίτερα -και συνεχίζουν να μου δημιουργούν δέος και θαυμασμό: αυτούς που διέθεταν πνεύμα, παιδεία, γνώσεις και συγκροτημένη σκέψη και εκείνους που εφάρμοζαν και ακολουθούσαν πιστά στην καθημερινή τους ζωή αρχές, αξίες και ηθικές συμπεριφορές. Το πρότυπο λοιπόν του σωστού ανθρώπου υπήρξε ανέκαθεν για μένα εκείνο που συνδύαζε τη γνώση με το χαρακτήρα και, για να παραφράσουμε ένα γνωμικό του Μαχάτμα Γκάντι, τη γνώση με την αρετή. Η γνώση όμως -σε αντίθεση με τις αρχές, τις αξίες και την αρετή, που διδάσκονται μόνο με το παράδειγμα και με μια παιδευτική συμπεριφορά- αποκτάται κυρίως μέσα από τα γραπτά, τα βιβλία, τις ζωντανές παραδόσεις, τις διδαχές και τον πολιτισμό. Η γνώση οφείλει, δηλαδή, να συμβάλει και στη διαμόρφωση χαρακτήρων (Γκάντι), καθώς και στην οικοδόμηση ενός συστήματος αξιών που θα θεμελιώνει μια ηθική, η οποία θα αναδεικνύει τις βασικές αρετές που θα πρέπει να ακολουθεί ο σημερινός άνθρωπος. Συνεπώς, ένα βιβλίο που θα περιείχε ψήγματα συμπυκνωμένης γνώσης και σοφίας θα ήταν αναμφίβολα πιο χρήσιμο αν αποτελούσε ταυτόχρονα και μια πραγματεία ηθικής. Πού αλλού όμως μπορεί ο σημερινός άνθρωπος να βρει διέξοδο και, στη συνέχεια, να επιλέξει και να εφαρμόσει το σωστό, πέρα από ένα καλό βιβλίο, όταν μάλιστα αυτό περιέχει ρήσεις και αποφθέγματα σοφών και επιφανών ανθρώπων; Ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους του κόσμου, ο Ιμμάνουελ Καντ, συνόψιζε τον τομέα της φιλοσοφίας σε τέσσερεις ερωτήσεις: τί μπορώ να γνωρίζω, τί πρέπει να πράξω, τί μου επιτρέπεται να ελπίζω και τί είναι ο άνθρωπος. Το βιβλίο αυτό απαντά σε αρκετά από τα ερωτήματα αυτά μέσα από τα εκατοντάδες αποφθέγματα πολλών σοφών και επιφανών ανθρώπων, οι οποίοι έζησαν τα τελευταία δυόμισι χιλιάδες χρόνια και οι οποίοι, με τη συμπυκνωμένη γνώση τους, απαντούν ακριβώς σ’ ό,τι σπουδαίο απασχολεί την ανθρωπότητα, όπως ο Θεός, η ευτυχία, η ζωή, ο θάνατος, η γνώση, η δικαιοσύνη, η ελευθερία…