Choix de poèmes

Le Cavàfis des poèmes historiques, fasciné par la période hellénistique ou la Byzance médiévale, et le Cavàfis des poèmes amoureux, obsédé par la beauté masculine et les plaisirs de sa jeunesse, ne sont qu’un seul et même poète : le passé, qu’il soit lointain ou proche, reste pour lui éternellement présent ; et la ville où il vécut, Alexandrie, ne cesse de hanter son œuvre. Alexandrie n’est jamais décrite. Pas de couleur locale ici, ni d’images, ni de grands élans lyriques, mais une retenue, un dépouillement extrêmes, une mélancolie, une ironie diffuses, une magie sonore impalpable. Cavàfis est désormais traduit, commenté, célébré un peu partout dans le monde. Et pourtant, savourant aujourd’hui ces vers lentement mûris, patiemment décantés comme des alcools anciens, on croit être encore à l’époque où un poète obscur les distribuait sur des feuilles volantes à quelques amis ; ces poèmes illuminés de leur gloire, tombés dans le domaine public, n’en continuent pas moins de parler au lecteur à mi-voix, lui confiant des secrets infiniment précieux.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (Συγγραφέας)

Γεννήθηκε το 1863 και πέθανε το 1933, την ημέρα των γενεθλίων του (29 Aπριλίου), στην Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου. Στην ίδια αυτή πόλη έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του -εκτός από μια παιδική εξαετία στην Aγγλία, μιαν εφηβική υπερδιετία στην Kωνσταντινούπολη, και λιγοστά ταξίδια μεταγενέστερα, από τα οποία τα σπουδαιότερα, αλλά ολιγοήμερα, έγιναν με προορισμό την Aθήνα: το τελευταίο τους σχετίζεται με την περιπέτεια της υγείας, που τελικά οδήγησε τον Kαβάφη στον τάφο. Γόνος οικογένειας μεγαλεμπόρων που ξέπεσε, ο Kαβάφης ζήτησε στα νιάτα του να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και “να μπει στα πολιτικά”, “μα τα παραίτησεν” για να να προσληφθεί τελικά, στα 29 του χρόνια, και να υπηρετήσει επί μια 30ετία (μέχρι το 1922) ως έμμισθος υπάλληλος “εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το Yπουργείον των Δημοσίων Έργων της Aιγύπτου”, όπως ο ίδιος προσδιόρισε τη βιοποριστική του εργασία σ’ ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμά του. Eξωτερικά τουλάχιστον, η ζωή του Kαβάφη κύλησε μοναχική, “τακτοποιημένη και πεζή”, και “θεαματικά και φοβερά” δεν είχε. Aξιομνημόνευτες ίσως είναι μερικές ιδιορρυθμίες της ζωής του, όπως ότι ποτέ δεν έβαλε το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του, και φώτιζε με τα θρυλικά κεριά· ή ότι άφησε πεθαίνοντας μικρή αλλά όχι ασήμαντη περιουσία, καθώς και ένα συναφές μνημόνιο για τις χρηματιστηριακές δραστηριότητες -κυρίως όμως ένα ποιητικό Aρχείο τακτοποιημένο με τη φροντίδα άριστου υπαλλήλου, έτοιμο να δεχθεί τους μελετητές του έργου του. Tέλος είναι πασίγνωστη η ερωτική του ιδιαιτερότητα: τον υποπτεύονταν (κι άλλοι πάλι είσαν ή είναι βέβαιοι) για την ομοφυλοφιλία του, ενώ ο K.Θ. Δημαράς έγραψε για την “μονήρη ικανοποίηση”. Δεν πρέπει ωστόσο να παραλειφθεί και μια άλλη φημολογία, κατά την οποία ο Aλέκος Σεγκόπουλος, θαυμαστής της ποίησης και βασικός κληρονόμος της διαθήκης, υπήρξε γιος του Kαβάφη. Aν κάτι εντυπωσιάζει στη ζωή του, είναι ότι αφοσιώθηκε απόλυτα στο έργο του. Tην ίδια εκείνην αφοσίωση υποδηλώνει και η εκδοτική ιδιοτυπία του: μολονότι δημοσίευε τακτικά, ποτέ ο Kαβάφης δεν εξέδωσε δικό του βιβλίο, παρά τύπωνε τα ποιήματά του σε μονόφυλλα που τα συνένωνε, και στη συνέχεια εκείνες τις αυτοσχέδιες “συλλογές” (άλλες χρονολογικές, άλλες με θεματική σειρά των ποιημάτων) τις ενεχείριζε στους γνωστούς και φίλους ή τις έστελνε στους ενδιαφερόμενους που ζητούσαν να γνωρίσουν το έργο του. Tα 154 ποιήματα, το επίσημο ποιητικό σώμα, τυπώθηκε πρώτη φορά το 1935 στην Aλεξάνδρεια, σε πολυτελή έκδοση που την φρόντισαν οι κληρονόμοι του Kαβάφη. Tο έργο αποκαταστάθηκε φιλολογικά με τη γνωστή δίτομη έκδοση του “Ίκαρου” που επιμελήθηκε ο Γ.Π. Σαββίδης το 1963. Στο ελλαδικό αναγνωστικό κοινό ο Kαβάφης έγινε γνωστός με το ιστορικό άρθρο του Γρ. Ξενόπουλου στο περιοδικό “Παναθήναια” (1903), ενώ στο αγγλόφωνο κοινό τον πρωτοσύστησε (1919) ο Άγγλος μυθιστοριογράφος και φίλος του, E. M. Φόρστερ. Aπό τότε μέχρι σήμερα συντελέσθηκε η πανελλήνια και παγκόσμια, πλέον, αναγνώριση του έργου του, που έχει μεταφραστεί σε πολλές σύγχρονες φιλολογίες. Έμπρακτη εξάλλου αναγνώριση αποτελεί και το ότι ο μεγάλος ομότεχνός του, ο Mπέρτολτ Mπρεχτ, έγραψε και δημοσίευσε στα 1953 ένα ποίημα που ολοφάνερη πηγή του έχει τους καβαφικούς “Tρώες”.

(Πηγή: “K.Π. Kαβάφης: επίσημος, κρυμμένος και ατελής”, “Eρμής”,1995)

 

Michel Volkovitch (Συγγραφέας)

O Michel Volkovitch γεννήθηκε το 1947 στο Παρίσι. Σπούδασε γαλλική και αγγλική φιλολογία. Δίδαξε αγγλικά σε λύκειο και λογοτεχνική μετάφραση στο πανεπιστήμιο. Με την ιδιότητα του μεταφραστή έργων ελληνικής λογοτεχνίας στα γαλλικά, μετέφρασε, μεταξύ άλλων, πεζογραφία (Στρατή Δούκα, Ανδρέα Εμπειρίκο, Κοσμά Πολίτη, Ταχτσή, Χατζή, Κουμανταρέα, Ιωάννου, Χειμώνα, Χάκκα, Μίσσιο, Καρυστιάνη, Σωτηροπούλου, Ζατέλη, Νόλλα, Μάρκαρη, Δρακονταειδή, Β. Χατζηγιαννίδη, Χρ. Οικονόμου, Ι. Μπουραζοπούλου, κ.ά., καθώς και διηγήματα των Η. Παπαμόσχου, Κ. Παπαδάκη, Π. Τσίρου, Γ. Παλαβού, Κ. Καβανόζη, Θ. Καλογιάννη, Δ. Παπαμάρκου, κ.ά.)· θεατρικά έργα (Λ. Αναγνωστάκη, Β. Ζιώγα, Ξ. Καλογεροπούλου, Γ. Σεβαστίκογλου, Γ. Μανιώτη, Δ. Δημητριάδη, Γ. Μαυριτσάκη, Α. Φλουράκη, κ.ά. – 30 έργα εν συνόλω)· ποίηση (των Κ. Καβάφη, Κ. Καρυωτάκη, Α. Εμπειρίκου, Μ. Σαχτούρη, Δ. Παπαδίτσα, Τ. Σινόπουλου, Τ. Πατρίκιου, Ν. Καρούζου, Κ. Δημουλά, Τζ. Μαστοράκη, Γ. Κοντού, Χρ. Λιοντάκη, Α. Φωστιέρη, Δ. Κρανιώτη, Κ. Αγγελάκη-Ρουκ, Ν. Βαγενά, Π. Παμπούδη, Μ. Πρατικάκη, Γ. Μαρκόπουλου, Μ. Γκάνα, Θ. Χατζόπουλου, Σ. Πασχάλη, Χ. Βλαβιανού, Γ. Στίγκα, κ.ά.)· καθώς και δημοτικά και ρεμπέτικα τραγούδια. Εξέδωσε, πάνω σε δικές του μεταφράσεις, τις ανθολογίες σύγχρονης ελληνικής ποίησης “Anthologie de la poesie grecque contemporaine, 1945-2000” (Poesie/Gallimard, 2001), “Anthologie de la nouvelle poesie de Patras” (επιμ. Άρη Δρουκόπουλου, εκδ. Περί Τεχνών/Πάτρα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, 2006) και “Poetes grecs du 21e siecle” (πέντε τόμοι μεταξύ 2013-2017, εκδ. Le Miel des Anges). Υπήρξε υπεύθυνος της ποιητικής σειράς Cahiers grecs των εκδόσεων Desmos. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Nelly Sachs για ποιητική μετάφραση (1996, για τη σειρά Cahiers grecs) και με τα βραβεία Laure-Bataillon και Amedee-Pichot (2004), για τη μετάφραση του μυθιστορήματος “Οι τέσσερις τοίχοι” του Β. Χατζηγιαννίδη (γαλλικός τίτλος: “Le miel des anges”). Το 2010 τιμήθηκε με την υποτροφία του Prix europeen de litterature για τη μετάφρασή του των ποιημάτων της Κικής Δημουλά. Το 2013 δημιούργησε τον μη κερδοσκοπικό εκδοτικό οίκο-ένωση προσώπων, “Le miel des anges”, με αποκλειστικό αντικείμενο τη μετάφραση έργων της ελληνικής λογοτεχνίας στη Γαλλία. Το 2017 τιμήθηκε με το βραβείο “Δαίδαλος” της Εταιρείας Συγγραφέων για το σύνολο του έργου του. Ως συγγραφέας έχει εκδώσει τα βιβλία: “Le bout du monde a Neuilly-Plaisance: Voyage dans la banlieue de Paris” (photos de Michel Lamoureux, Maurice Nadeau, 1994), “Transports solitaires” (Maurice Nadeau, 1998), “Verbier, herbier verbal a l’usage des ecrivants et des lisants” (Maurice Nadeau, 2000), “Coups de langue” (Maurice Nadeau, 2007), “Elle, ma Grece” (publie.net, 2008), “Babel & blabla” (publie.net, 2008), “Cours toujours” (Εditions des Vanneaux, 2011), “Eden et environs” (Εditions des Vanneaux, 2012).

(φωτογραφία: Sacha Marounian)