El Lissitzky. Αναζητώντας το νόημα του νέου χώρου – Η σχέση με τη σύγχρονη αρχιτεκτονική

Στο πλαί­σιο αυτού του πο­νή­μα­τος, ανα­ζη­τή­σα­με τη δι­α­πλο­κή κοι­νω­νί­ας και κτι­σμέ­νου χώ­ρου σε μία ιστο­ρι­κή επα­να­στα­τι­κή πε­ρί­ο­δο, σε αυτήν της προ­λε­τα­ρι­α­κής επα­νά­στα­σης του 1917. Και αυτό επει­δή θε­ω­ρού­με ότι σε μία τέ­τοια ιστο­ρι­κή φά­ση ανα­τρο­πών και ρι­ζο­σπα­στι­κών αλ­λα­γών η δι­α­λο­γι­κή σχέ­ση κοι­νω­νί­ας και κα­τοι­κη­μέ­νου χώ­ρου αγ­γί­ζει ορι­α­κές τι­μές εκ­δι­πλώ­νο­ντας πολ­λα­πλές πτυ­χές της συν­δι­αλ­λα­γής των κοι­νω­νι­κών πρα­κτι­κών, των ιδε­ο­λο­γι­κο-πο­λι­τι­κών προ­βο­λών και του χώ­ρου. Επι­λέ­ξα­με να εστι­ά­σου­με το εν­δι­α­φέ­ρον μας στον El Lissitzky, από τις πλέ­ον χα­ρα­κτη­ρι­στι­κές προ­σω­πι­κό­τη­τες, με πρω­το­πο­ρι­α­κό αρ­χι­τε­κτο­νι­κό πει­ρα­μα­τι­κό έρ­γο. Η ανα­ζή­τη­ση του νέου χώ­ρου’ που θα αντα­πο­κρί­νο­νταν στη νέα κοι­νω­νι­κή επα­να­στα­τι­κή συν­θή­κη’ υπήρ­ξε η συ­νε­χής, αδι­ά­λει­πτη προ­σπά­θειά του να συμ­βά­λει με την ιδι­ό­τη­τά του στην υλο­ποί­η­ση των στό­χων της επα­νά­στα­σης. Η δι­δα­σκα­λία του στη Λα­ϊ­κή Σχο­λή Τέ­χνης του Vitebsk την πε­ρί­ο­δο 1919-1921 στο πλαί­σιο της συ­νερ­γα­σί­ας του με τον Malevich και των συ­νο­μι­λι­ών του με τον Bakhtin, ση­μά­δε­ψε το πρω­το­πο­ρι­α­κό έρ­γο του. Στα Prouns και στις μου­σει­ο­λο­γι­κές προ­τά­σεις του με­τα­τρέ­πει τον χώ­ρο του θε­α­τή σε βι­ω­μα­τι­κό τό­πο πολ­λα­πλών εμπει­ρι­ών όπου χώ­ρος-τέ­χνη-και-θε­α­τής’ δι­α­πλέ­κο­νται και συ­να­πο­τε­λούν ένα ενι­αίο δυ­να­μι­κό πε­δίο ανο­λο­κλή­ρω­το, δι­αρ­κώς με­τα­βαλ­λό­με­νο. Το έρ­γο αυτό προ­σφέ­ρε­ται σή­με­ρα για δυ­να­μι­κές ανα­θε­ω­ρή­σεις μέ­σα σε μία προ­ο­πτι­κή επα­να­δι­α­πραγ­μά­τευ­σης του κα­τοι­κη­μέ­νου χώ­ρου. Με ανα­φο­ρές στον Lissitzky, σύγ­χρο­νοι αρ­χι­τέ­κτο­νες ανα­τρέ­πουν ισχύ­ο­ντες κα­νό­νες και συμ­βο­λι­σμούς κα­λώ­ντας το υπο­κεί­με­νο σε μία δι­α­δρα­στι­κή κα­τοί­κη­ση του χώ­ρου. Ωστό­σο, αυτή η τρο­πι­κό­τη­τα του απροσ­δό­κη­του τε­τα­μέ­νου παι­γνι­ώ­δους σκη­νο­θε­τεί και εμπλέ­κει απο­κλει­στι­κά το ατο­μι­κό βί­ω­μα και εξα­ντλεί­ται στο κλει­στό εσω­στρε­φές πε­ρί­γραμ­μα της έκ­φρα­σης εαυ­τού. Αντί­θε­τα, η πει­ρα­μα­τι­κή αρ­χι­τε­κτο­νι­κή του Lissitzky, συ­ντο­νι­σμέ­νη με την κοι­νω­νι­κή επα­να­στα­τι­κή συν­θή­κη της επο­χής του, ανα­με­τρά­ται με τις δι­α­λο­γι­κές ποι­ό­τη­τές της στην αλ­λο­τρί­ω­ση του υπο­κει­μέ­νου δο­κι­μά­ζο­ντας όχι μία νέα σκη­νι­κή αντί­λη­ψη αλ­λά μία νέα κοι­νω­νι­κο-χω­ρι­κή δι­α­δρα­στι­κή συμ­με­το­χι­κή συν­θή­κη ύπαρ­ξης.

Κυριακή Τσουκαλά (Συγγραφέας)

Η Κυριακή Τσουκαλά σπούδασε αρχιτεκτονική στη Θεσσαλονίκη (1972-74) και στη Γενεύη (1974-78). Έκανε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην κοινωνιολογία και την ψυχολογία του χώρου στο Παρίσι. Εκπόνησε δύο διδακτορικές διατριβές σε θέματα ψυχολογίας και αρχιτεκτονικής σε πανεπιστήμια της Γαλλίας καθώς και διατριβή επί υφηγεσία στην οργάνωση του χώρου και την πολεοδομία στο Universite Paris X-Nanterre. Σήμερα είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μέλος της ερευνητικής ομάδας “Environnement urbain: Processus cognitifs et representations” του Πανεπιστημίου Universite Paris X-Nanterre. Εξειδικεύτηκε στη σχέση του παιδιού με το κτισμένο περιβάλλον στην κλίμακα του αρχιτεκτονικού και αστικού χώρου. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώθηκαν στις ψυχοκοινωνικές ποιότητες του σχολικού περιβάλλοντος και του ανοικτού δημόσιου χώρου. Τελευταία ασχολείται με την ταυτότητα των νέων μορφών “δημόσιου” χώρου που χαρακτηρίζουν τις (μετα)πόλεις στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης μέσα από τη μελέτη της συμπεριφοράς των ατόμων.