Ο τόμος περιλαμβάνει μια συλλογή είκοσι δύο μελετών αφιερωμένων στην ομότιμη καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Όλγα Γκράτζιου. Οι συγγραφείς, μαθητές/μαθήτριες και συνάδελφοι της τιμώμενης, αναλόγως προς την ειδικότητα του καθενός και της καθεμιάς, καταθέτουν τη συμβολή τους αναγνωρίζοντας την πολύπλευρη ακαδημαϊκή και διδακτική σταδιοδρομία της, αλλά και ως «δώρο ευγνωμοσύνης» για την κοινή τους πορεία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Οι μελέτες καλύπτουν ένα ευρύ χρονολογικό, θεματικό και γεωγραφικό πλαίσιο. Εκτείνονται από τον 4ο έως τον 20ό αιώνα και από τα νησιά του Αιγαίου μέχρι την Καππαδοκία. Ως προς τη θεματολογία τους οι περισσότερες συμβολές εστιάζουν σε θέματα αρχαιολογίας και τέχνης της βενετικής Κρήτης, σταθερό αντικείμενο ενδιαφέροντος για την Όλγα Γκράτζιου επί πολλά χρόνια μέχρι σήμερα. Άλλα άρθρα αφορούν την ιστορία της τέχνης από τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο έως τη νεότερη εποχή, ενώ ορισμένα καταγίνονται με ιστοριογραφικά ζητήματα, τα οποία επίσης απασχόλησαν την Γκράτζιου κατά τη μακρά ερευνητική της διαδρομή. Τέλος, στις υπόλοιπες μελέτες του τόμου εξετάζονται θέματα βυζαντινής γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, ζητήματα εικονογραφίας και χορηγίας της μεσαιωνικής καλλιτεχνικής παραγωγής, όπως επίσης όψεις της κοινωνικής ιστορίας των Κυκλάδων.
Βάλια Αγγελάκη: Τρεις βενετσιάνικες καμπάνες από την Κυριάννα Ρεθύμνου. Μια πρώτη παρουσίαση
Μαρία Βακονδίου: Το όνομα του Ιησού JΗS στις γωνιές των δρόμων στη βενετική Κρήτη
Πετρούλα Βαρθαλίτου: Αγία Κυριακή Αγαλλιανού. Ο ναός του 13ου αιώνα και οι άγνωστοι κτήτορές του
Αναστασία Γ. Γιαγκάκη: Τα εντοιχισμένα αγγεία στον ναό της Παναγίας στον Πρίνο Μυλοποτάμου
Παναγιώτης Κ. Ιωάννου: Μία «χεὶρ (Δομηνίκου)», δύο Προσκυνήσεις; Πάλι για τον Γκρέκο μεταξύ Κρήτης και Ιταλίας
Παυλίνα Καραναστάση: Οι πολλές ζωές του αγάλματος της κρήνης Bembo στο Ηράκλειο
Αγλαΐα Κάσδαγλη: Προίκα: Το βάρος των λέξεων. Με αφορμή τα γαμήλια συμβόλαια στον ελληνικό χώρο κατά τη νεότερη εποχή
Νίκος Καστρινάκης: L’huomo superbo: Ο Φραγκίσκος Μπαρότσι και οι χρησμοί
Σοφία Κατόπη: Πρὸς ἐξωράισιν τῆς πόλεως καὶ βελτίωσιν τῆς ὑγείας τῶν κατοίκων. Εκσυγχρονισμός και κατεδαφίσεις μνημείων τα πρώτα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας
Τόνια Κιουσοπούλου: Βυζάντιο και Αριστερά κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια
Τιτίνα Κορνέζου: Η πρόσληψη της μεσαιωνικής τέχνης της Δύσης στις αρχές της δεκαετίας του 1920 στην Ελλάδα. Προϋποθέσεις και όρια μιας ατελέσφορης απόπειρας
Χρήστος Λούκος: Αναζητώντας την απήχηση των γαλλικών επαναστάσεων του 19ου αιώνα στην Ερμούπολη
Αθανάσιος Μαΐλης: Το Διακονικό, ο Δημήτριος Πάλλας και το Kunstwollen
Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος: Ο έμπορος και ο ζωγράφος. Η πορεία του Νίκου Νικολάου κατά τη δεκαετία του 1940
Γιώργος Μπροκαλάκης: Όψεις των μεσαιωνικών ανδρισμών: Κερατάδες, φαλλοί, πολεμιστές, κυνοκέφαλοι στα βυζαντινά αγγεία
Σωκράτης Δ. Πετμεζάς: Χάσμα ή γέφυρα; Το 1821 και η θέση του στην Ελληνική Ιστορία των νεοτέρων χρόνων
Κωνσταντίνος Ρούσσος: Τοπική παραγωγή γλυπτικής και εισηγμένα αρχιτεκτονικά μέλη στα νησιά των Κυκλάδων κατά την Πρωτοβυζαντινή περίοδο (4ος – 7ος αι.)
Νίκος Τσιβίκης – Ηλίας Κολοβός: Manastır-ı San Dito: Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Τίτου στον Χάνδακα της Κρήτης μέσα από τις οθωμανικές πηγές
Χριστίνα Τσιγωνάκη: Μελετώντας τα πρωτοβυζαντινά κιονόκρανα: Εξέλιξη, αρχαϊσμοί ή ποικιλομορφία;
Βίκυ Φωσκόλου: Ζωγραφικά σύνολα λατινικής χορηγίας στον νότιο ελλαδικό χώρο και τα νησιά (13ος-15ος αιώνας). Μια πρώτη προσέγγιση
Χρήστος Χατζηιωσήφ: Παραδοσιακά μοτίβα και νεωτερικά μηνύματα στις τοιχογραφίες των σπιτιών της Συνασού
Νίκος Χατζηνικολαου: Μια μέρα της Κατοχής από το ημερολόγιο του Βάλια Σεμερτζίδη
Τόνια Κιουσοπούλου (Επιμέλεια)
Η Τόνια Κιουσοπούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1958. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Paris I-Pantheon-Sorbonne. Οι μελέτες της αφορούν την κοινωνική ιστορία και την ιστοριογραφία του Βυζαντίου.
Ανάμεσα σε άλλα, έχει δημοσιεύσει τα βιβλία:
– “Ο θεσμός της οικογένειας στην Ήπειρο κατά τον 13o αιώνα”, Αθήνα, εκδ. Α. Σάκκουλας, 1990
– “Χρόνος και ηλικίες στη βυζαντινή κοινωνία. Η κλίμακα των ηλικιών από τα αγιολογικά κείμενα της μέσης εποχής (7ος-77ος αι.)”, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών/Ε.Ι.Ε., Αθήνα 1997.
– “Βασιλεύς ή οικονόμος. Πολιτική εξουσία και ιδεολογία πριν την Άλωση”, Αθήνα, εκδ. Πόλις, 2007
– Οι “αόρατες” βυζαντινές πόλεις στον ελλαδικό χώρο (13ος-15ος αιώνας)”, εκδ. Πόλις, 2013
Έχει επίσης επιμεληθεί τους συλλογικούς τόμους “1453: Η άλωση της Κωνσταντινούπολης και η μετάβαση από τη μεσαιωνική στη νεώτερη εποχή”, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2005 και “Οι βυζαντινές πόλεις, Προοπτικές της έρευνας και νέες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις (8ος-15ος αιώνας), Εκδόσεις της Φιλοσοφικής Σχολής, Ρέθυμνο 2012. .
Άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά.
Βίκυ Φωσκόλου (Επιμέλεια)
