Αντίσταση – Η επανάσταση που χάθηκε

Τους τρεις μήνες από τον Οκτώβρη μέχρι το Δεκέμβρη του 1944 η Ελλάδα βρέθηκε σε μια επαναστατική κατάσταση. Στις 12 Οκτώβρη, την ημέρα της Απελευθέρωσης της Αθήνας από τους ναζί, οι δρόμοι πλημμύριζαν με τα πλήθη από τις εργατογειτονιές σε μια απέραντη γιορτή για το τέλος του εφιάλτη της φασιστικής κατοχής. Τρεις μήνες μετά, η πλατεία Συντάγματος βαφόταν στο αίμα των διαδηλωτών. Ήταν η έναρξη του «Κόκκινου Δεκέμβρη». Για 33 μέρες η εργατική τάξη και η νεολαία της Αθήνας και του Πειραιά, αναμετρήθηκαν στρατιωτικά όχι μόνο με την ένοπλη δύναμη της άρχουσας τάξης αλλά και με την πανίσχυρη στρατιωτικά Βρετανική Αυτοκρατορία. Όμως, οι συμβιβασμοί της ηγεσίας της Αριστεράς με τους ιμπεριαλιστές και την άρχουσα τάξη έφεραν την ήττα στη μεγάλη αναμέτρηση του Δεκέμβρη. Τελικά η νικηφόρα επανάσταση χάθηκε. Το βιβλίο του Λέανδρου Μπόλαρη κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2002 (κι επανεκδόθηκε το 2012) επιχειρώντας να δώσει μια απάντηση στο πώς εξελίχθηκε αυτή η διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, στρέφοντας την προσοχή του στην κοινωνική δύναμη που καθόρισε τις εξελίξεις: την εργατική τάξη και το κίνημά της. Όπως έγραφε στον πρόλογό του στην 1η έκδοση ο ιστορικός του εργατικού κινήματος Δημήτρης Λιβιεράτος: «Ευτυχώς νέοι μελετητές σαν τον Λέανδρο Μπόλαρη μπορούν και φωτίζουν αυτή την εποχή επαναστατικής ανάτασης. Ανοίγουν το δρόμο και σε άλλους να παρουσιάσουν τις μέχρι τώρα παραμελημένες δραστηριότητες του εργατικού κινήματος στην Αντίσταση». Μπορούσε να νικήσει η Αντίσταση; Ήταν δυνατόν ένα λαϊκό κίνημα, όσο ισχυρό και αν μπορούσε να είναι, να ανατρέψει τις γεωπολιτικές ισορροπίες που είχαν αποδεχθεί οι Μεγάλες Δυνάμεις στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου; Τη δυνατότητα της νίκης του κινήματος επιχειρούν να τεκμηριώσουν οι 53 σελίδες του νέου κεφάλαιου με το οποίο «ανοίγει» η καινούργια έκδοση του βιβλίου. Δίνουν ένα περίγραμμα των μαχών που έδωσε η Αντίσταση και η εργατική τάξη σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες: τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ιταλία. Σε αυτές τις χώρες το κίνημα κατάφερε να δημιουργήσει μορφές οργάνωσης και εν δυνάμει εξουσίας και στην περίπτωση του Βελγίου έφτασε στα πρόθυρα της ένοπλης σύγκρουσης με τους ιμπεριαλιστές. Η Αντίσταση στην Ελλάδα δεν ήταν μόνη της και η νίκη της θα πυροδοτούσε πολύ διαφορετικές εξελίξεις σε όλη την Ευρώπη. Όμως, 80 χρόνια πριν, καταλήγει ο Λ. Μπόλαρης, «η ηγεσία της Αριστεράς πάταγε φρένο όταν το κίνημα πάταγε γκάζι. Το αποτέλεσμα ήταν η παράλυση. Σήμερα χρειαζόμαστε μια Αριστερά που θα ενώνει όλους τους αγώνες ενάντια στη φτώχεια, τον ρατσισμό, την περιβαλλοντική καταστροφή και τον πόλεμο, που θα τους γενικεύει και θα τους κλιμακώνει για να φτάσουμε μέχρι τη νίκη και την ανατροπή αυτού του συστήματος. Μια τέτοια προσπάθεια υπηρετεί και η νέα έκδοση αυτού του βιβλίου». ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος του συγγραφέα στην τρίτη έκδοση Πρόλογος του Δημήτρη Λιβιεράτου στην πρώτη έκδοση Κεφάλαιο 1 Η επανάσταση που διακόπηκε ΓΑΛΛΙΑ: Η απαλλοτριωμένη Απελευθέρωση / ΒΕΛΓΙΟ: Η μακρόσυρτη κρίση / ΙΤΑΛΙΑ: Η «πολυπόθητη στιγμή» που δεν ήρθε ποτέ / Η «κανονικότητα» / Συμπέρασμα Κεφάλαιο 2 Το υπόβαθρο: ο μεσοπόλεμος Οι τάξεις / Το εργατικό κίνημα και η Αριστερά / Η γενική δοκιμή / Το εύφλεκτο υλικό / Ο νέος πρωταγωνιστής / Ο γύψος Κεφάλαιο 3 Ο πόλεμος: τι πραγματικά έγινε Ξαναμοίρασμα / Η Ελλάδα μπαίνει στον πόλεμο / Οι εμπειρίες / Φιλοδοξίες / Κατάρρευση / Η Αριστερά Κεφάλαιο 4 Κατοχή: οι «από πάνω» και οι «από κάτω» Η άρχουσα τάξη: Πολιτική και οικονομία / Οικονομική κατάρρευση και πείνα / Συνεταιρισμοί και διεκδικήσεις / Τα συνδικάτα και το Εργατικό ΕΑΜ Κεφάλαιο 5 Το εργατικό κίνημα: η ραχοκοκαλιά της Αντίστασης «Η πρώτη απεργία στη σκλαβωμένη Ευρώπη» / Η ανατροπή της πολιτικής επιστράτευσης / Η σύγκρουση οξύνεται / Τα μπλόκα και ο ΕΛΑΣ της Αθήνας Κεφάλαιο 6 Οι αγρότες και η Αντίσταση Οι ιδέες / Μια σύγκριση / Η μάχη της σοδειάς: σύγκρουση με τις πόλεις ή με το κράτος; / Λαϊκή εξουσία; Κεφάλαιο 7 Η πολιτική του ΚΚΕ: «εθνική ενότητα» και συμβιβασμοί Πιέσεις και ζιγκ-ζαγκ / Λίβανος και Καζέρτα Κεφάλαιο 8 Το κίνημα του στρατού στη Μέση Ανατολή Ο στρατός, η παροικία, η κυβέρνηση και οι ναυτεργάτες / Ζωντανές αντιφάσεις / Οι οργανώσεις / Η πρώτη σύγκρουση / Το κίνημα / «Το ατσάλι κολλάει στη βράση του» Κεφάλαιο 9 Απελευθέρωση, Δεκέμβρης, Βάρκιζα Ο αδύνατος συμβιβασμός / Παράδειγμα: η «νομισματική» σταθεροποίηση / Ο Δεκέμβρης Κεφάλαιο 10 Ήταν αναγκαίος συμβιβασμός η Βάρκιζα; Κεφάλαιο 11 Ο Εμφύλιος «αδελφοκτόνος σπαραγμός» ή ο τραγικός επίλογος της επανάστασης που χάθηκε; Μετά τη Βάρκιζα / Εργατικοί Αγώνες / Η πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ / Υπήρχε τελικά ευκαιρία; / Επίλογος Σημειώσεις  

Λέανδρος Μπόλαρης (Συγγραφέας)