Από τα πρώτα κιόλας χρόνια, μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, η πανούκλα, όπως και πολλές άλλες μεταδοτικές ασθένειες, εκδηλώθηκαν σποραδικά, με τη μορφή επιδημίας, κυρίως σε λιμάνια κοντά στις πόλεις, και στα νησιά της Ελλάδας που είχαν συμμετάσχει στον πόλεμο, εξ αιτίας της συρροής πολυάριθμων ελληνικών και συμμαχικών πλοίων.
Πρωταρχικός ήταν ο ρόλος των καταστημάτων, των λοιμοκαθαρτηρίων, που ιδρύθηκαν και προορίζονταν για την πρακτική της καραντίνας των πλοίων, των ταξιδιωτών και των πληρωμάτων, όπως και για την κάθαρση των εμπορευμάτων. Ήταν ήδη γνωστά στην Ευρώπη αιώνες πριν, και αποτέλεσαν, όπως παρατηρεί ο Daniel Panzac, «τον ακρογωνιαίο λίθο του αμυντικού συστήματος της Ευρώπης εναντίον της πανούκλας».
Το μεγαλύτερο και σημαντικότερο λαζαρέτο της χώρας ιδρύεται στο λιμάνι της Ερμούπολης, στη Σύρο. Από το 1827 η Ερμούπολη αναπτύσσεται τόσο, ώστε να γίνει ένας από τους πιο σημαντικούς ενδιάμεσους εμπορικούς σταθμούς της aνατολικής Μεσογείου.
Η πρακτική της καραντίνας στο πλαίσιο του λοιμοκαθαρτηρίου παρουσιάζει ενδιαφέρον όχι μόνο για την υγειονομική πρόληψη και τον περιορισμό της πανούκλας πίσω από τους τοίχους του καταστήματος, αλλά και για τον ρόλο που διαδραματίζει στην κυκλοφορία των ελληνικών και ξένων πλοίων και στην ομαλή πορεία του διαμετακομιστικού εμπορίου που αποτελούσε την κύρια πηγή της οικονομίας αυτού του νησιού. Η μελέτη βασίζεται σ’ αυτόν τον διπλό προσανατολισμό και επιχειρεί να κατατάξει τη Σύρο και το λοιμοκαθαρτήριό της στο γενικό πλαίσιο της λιμενικής υγειονομικής άμυνας της Ελλάδας εκείνη την εποχή.
Από τα προλογικά σημειώματα της έκδοσης:
Νομίζω ότι πλουτίζεται η γνώση μας τόσο για την τοπική ιστορία της Ερμούπολης, την πρώτη πόλη της ελληνικής επανάστασης, όσο και για τους υγειονομικούς και λιμενικούς θεσμούς του πρώιμου ελληνικού κράτους. Αλλά
και δίνεται και μια συνδρομή στις όποιες ευαισθησίες της σημερινής ελληνικής κοινωνίας για να γίνει δυνατή η διάσωση του αρχιτεκτονήματος, του κτιρίου του λοιμοκαθαρτηρίου, που στέκει ακόμη, σε πείσμα των καιρών, κουφάρι ανήμπορο στην είσοδο του λιμανιού της Σύρου.
Μπορεί να πηγαίνουμε αργά, αλλά προχωράμε.
Ιούνιος 2019
Θωμάς Δρίκος
Δικηγόρος, Ιστορικός
Το ανά χείρας έργο εξετάζει περίπτωση τόσο τοπικά (Σύρα κατά την τότε ονομασία), περίοδο (πρώιμο και μέσο 19ο αιώνα) και δράση (αποφυγή πανώλης), μελετώντας ιδιαίτερα τις εκθέσεις ενός –όπως θα λέγαμε σήμερα- ‘τεχνοκράτη-συμβούλου και ελεγκτή’. Έχει όμως το πλεονέκτημα ότι ξεπερνά το
στενό πλαίσιο καθώς εντάσσει στην προβληματική και θέματα εμπορίου και μετακινήσεων, υποκινώντας την σκέψη τού αναγνώστη προς την κατεύθυνση της σύγκρουσης ή και του συγκερασμού απόψεων και συμφερόντων διαφορε-τικών ομάδων ώστε να ληφθεί μία τελική προς ‘εφαρμογήν απόφασις’. Με την λογική αυτή το βιβλίο δεν είναι μόνον ιστορικό αλλά ανήκει επίσης στην ενότητα συγκρότησης δημοσίων πολιτικών (αυτό που στα αγγλικά θα βρούμε ως politics for the making of public policy) και πολιτικών υγειονομικής προστασίας έναντι πολιτικών εμπορίου (και ταξιδιωτικών μετακινήσεων).
Κώστας Δικαίος
Επικ. Καθηγητής ‘Πολιτικής και Ιστορίας των Υπηρεσιών Υγειονομικής Φροντίδας’
Τμήμα Κοινωνικής διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης ΔΠΙΘ
Θράσος Καμινάκης (Συγγραφέας)
Ο Θράσος Καμινάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964 και σπούδασε Νομικά, Εγκληματολογία και Ιστορική Νοσολογία στο Παρίσι, όπου έζησε ως το 1992. Με δασκάλους σημαντικούς θεωρητικούς και κινηματογραφιστές, όπως ο Μαρκ Φερό, ο Ερίκ Ρομέρ και άλλοι, ολοκλήρωσε σπουδές στο Κινηματογραφικό Σενάριο και στη Σκηνοθεσία. Συνεργάστηκε παράλληλα με ελληνικά περιοδικά ως συντάκτης-ανταποκριτής σε διεθνή φεστιβάλ κινηματογράφου. Με την επιστροφή του στην Αθήνα εργάστηκε στο χώρο της διαφήμισης και έγινε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών. Στη γραφή εμφανίζεται το 1984, κερδίζοντας το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό της εφημερίδας Τα Νέα για το διήγημά του Λεμονανθοί στις καγκελόπορτες. Με αυτό το διήγημα, που διασκευάστηκε για το θέατρο, μπαίνει στη θεατρική σκηνοθεσία το 1998. Έγραψε κυρίως για το θέατρο: την τριλογία 12 μήνες με 13 φεγγάρια, Φεγγαροβδομάδα και Το φεγγάρι στον υπερσυντέλικο, τις συλλογές μονόπρακτων Οι γυναίκες που οι άντρες τους λείπουν και Αποσπάσματα βουλιμικού λόγου, το μιούζικαλ Dreamstreet, το σπονδυλωτό έργο Tο επταήμερο, το δράμα Blitz (σε συνεργασία με τη Γωγώ Τσούρου) και δύο θεατρικά παραμύθια, Το τσίρκο πετάει (σε συνεργασία με την Ελένη Κονιδάρη) και Lost love stories, για το συγκρότημα LSD, το 2009. Έγραψε επίσης τραγούδια για θεατρικές παραστάσεις, σε μουσική Δήμητρας Γαλάνη, Mode Plagal, Κώστα Χατζόπουλου και άλλων. Ίδρυσε το Pocket Theatre και διοργάνωσε το ομώνυμο φεστιβάλ και το Story Telling Festival (2005-2014). Είναι ο δημιουργός του Μικρού Πολυτεχνείου στο Θησείο, το οποίο διευθύνει από το 2003. Διδάσκει στιχουργική, θεατρική και δημιουργική γραφή. Το 2018 μεταφράστηκε από τα γαλλικά και εκδόθηκε η διδακτορική του διατριβή «Το λαζαρέτο της Σύρου». Ζει τους χειμώνες στο Γκάζι και τα καλοκαίρια στην Ερμούπολη. (Πηγή: “Εκδόσεις Καστανιώτη”, 2022)
