Το όπιο των διανοουμένων

Έργο ενός από τα πιο οξυδερκή πνεύματα του εικοστού αιώνα, «Το Όπιο των Διανοουμένων» διατηρεί πάντα την επικαιρότητά του. Απόσταγμά του οι δυο τελευταίες φράσεις: «Αν η ανοχή γεννιέται από την αμφιβολία, ας διδάξουμε την αμφιβολία απέναντι σε πρότυπα και ουτοπίες, ας αμφισβητήσουμε τους προφήτες της σωτηρίας, όσους εξαγγέλλουν καταστροφές. Ας ευχηθούμε την έλευση των σκεπτικιστών, αν αυτοί μόνο μπορούν να εξαλείψουν τον φανατισμό». Δημοσιευμένο το 1955, «Το Όπιο των Διανοουμένων» είναι μια αμετάκλητη καταδίκη της διαποτισμένης με κακοπιστία και δογματισμό αφέλειας που διέκρινε τη γαλλική ιντελιγκέντσια της εποχής. Με αταλάντευτη διανοητική ακεραιότητα, ο Ρεϋμόν Αρόν αναλύει την εξέλιξη λέξεων όπως «Αριστερά», «Επανάσταση» και «προλεταριάτο», λέξεων ενταγμένων στον μύθο τον οποίο αποϊεροποιεί. Διότι πώς είναι δυνατόν, αναρωτιόταν ο Αρόν, να γίνεται αποδεκτή η στάση διανοουμένων οι οποίοι δείχνονται αδέκαστοι σε ατέλειες των λεγόμενων «αστικών» Δημοκρατιών και, ταυτοχρόνως, τόσο φιλόφρονες στα συνεχή εγκλήματα των «Λαϊκών» Δημοκρατιών; Και πώς να προσπεράσει κανείς τον παραλογισμό πολιτικο-ιδεολογικών αμαλγαμάτων που επιτείνουν την αλλοτρίωση διανοουμένων οι οποίοι αναζητούν μια θρησκεία, λατρεύοντας την Ιστορία όπως λατρεύονται οι θεοί; Ερχόμενος σε ρήξη με την πνευματική οικογένεια από την οποία προερχόταν, ο Ρεϋμόν Αρόν δεν προβαίνει, ωστόσο, σε ένα στείρο ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Προτείνει τον ψύχραιμο στοχασμό, μια χωρίς μίσος διαμάχη, καλώντας να τον ακολουθήσουν «όλοι εκείνοι που αρνούνται να ανακαλύψουν μέσα στην παλαίστρα της Αγοράς το μυστικό του ανθρώπινου πεπρωμένου».

Raymond Aron (Συγγραφέας)

O Raymond Aron (1905-1983) σπούδασε αρχικά φιλοσοφία στο Παρίσι και δίδαξε κατόπιν ως υφηγητής στην Κολωνία και στο Βερολίνο, όπου γνωρίστηκε με την τοτινή γερμανική κοινωνιολογία και φιλοσοφία. Στο πόλεμο έλαβε μέρος στην αντίσταση στο πλευρό του De Gaulle. Μετά το 1945 υπήρξε συνεργάτης στην εφημερίδα Combat του Camus και συνιδρυτής του περιοδικού Temps Modernes με τον Sartre. Από το 1947 ήταν πολιτικός σχολιαστής στην εφημ. Figaro, από το 1955-1967 καθηγητής στη Σορβόννη και μετά το 1977 από τους υπευθύνους του περιοδικού L’ Express. Έγραψε τριάντα περίπου έργα που συνολικά μεταφράστηκαν σε δεκαπέντε σχεδόν γλώσσες. Μερικά από τα αντιπροσωπευτικότερα: Introduction a la philosophie de l’ histoire (1938), L’opium des intellectuels (1955), Paix et guerre entre les nations (1962), Dix-huit lecons sur la societe industrielle (1962), La lutte de classes (1964), Marxismes imaginaires (1970) κ.ά.

 

Πέτρος Μαρτινίδης (Μεταφραστής)

Ο Πέτρος Μαρτινίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1946, με σπουδές αρχιτεκτονικής, ψυχολογίας, θεωρίας κειμένων, ιστορίας και φιλοσοφίας των επιστημών, δίδαξε στην Πολυτεχνική Σχολή για 35 χρόνια και εξακολουθεί να διδάσκει σε μεταπτυχιακά τμήματα άλλων σχολών.
Έχει γράψει πολλά άρθρα και βιβλία σχετικά με τα επιστημονικά του πεδία και 10 αστυνομικά μυθιστορήματα τα τελευταία 20 χρόνια.
Πρώτο του βιβλίο τα δοκίμια “Συνηγορία της παραλογοτεχνίας” (1982), “Οι λέξεις στην αρχιτεκτονική και την επιστημονική σκέψη” (1990), “Κόμικς, τέχνη και τεχνικές της εικονογράφησης” (1990), “Η υψηλή τέχνη της απελπισίας: γύρω από τον Ισοβίτη του Αρκά” (1992), “Μεσιτείες του ορατού: ζητήματα θεωρίας της κριτικής στην αρχιτεκτονική και την τέχνη” (1997) και “Μεταμορφώσεις του θεατρικού χώρου: τυπικές φάσεις κατά την εξέλιξη των θεάτρων στη Δύση” (1999). Η έντονη παρουσία του στο αστυνομικό μυθιστόρημα ξεκινά με την τετραλογία “Κατά συρροήν” (1998), “Σε περίπτωση πυρκαϊάς” (1999), “Παιχνίδια μνήμης” (2001) και “Δεύτερη φορά νεκρός” (2002). Ακολούθησε η τριλογία “Μοιραίοι αντίκατοπτρισμοί” (2003), “Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία” (2005) και “Ο Θεός φυλάει τους άθεους” (2006). Το 2007 κυκλοφόρησε το κείμενο του “Πώς πάνε στον “παράδεισο” του Αρκά. “Ανατρέχοντας στην ιστορία του γέλιου” και το 2011 το βιβλίο “Κριτική και ευαισθησία”. “Η εξέλιξη του κριτικού στοχασμού για την τέχνη”. Το 2000 τιμήθηκε με το Βραβείο της Ένωσης Κριτικών θεάτρου για το έργο του “Μεταμορφώσεις του θεατρικού χώρου: τυπικές φάσεις κατά την εξέλιξη των θεάτρων στη Δύση”. Έλαβε μέρος, με διηγήματα του, και στους τρεις πρώτους τόμους των Ελληνικών εγκλημάτων (2007, 2008 και 2009).

(φωτογραφία: Κώστας Μητρόπουλος)