Επιστροφή στο Χάρλεμ

Το μυθιστόρημα Επιστροφή στο Χάρλεμ του Κλοντ ΜακΚέι θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα της «Αναγέννησης του Χάρλεμ», του πολιτιστικού, πνευματικού και πολιτικού κινήματος της μαύρης κοινότητας στην Αμερική που συνέβαλε τα μέγιστα στον αυτοκαθορισμό της κουλτούρας και της ταυτότητάς της. Δημοσιευμένο το 1928, σε μια εποχή έντονων συγκρούσεων και ακραίου ρατσισμού, το βιβλίο του ΜακΚέι αντανακλά όλα εκείνα τα στοιχεία της κοινωνικής κριτικής, της ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης και της φυλετικής υπερηφάνειας απέναντι στις προκαταλήψεις που χαρακτηρίζουν τους δημιουργούς του New Negro Movement. Ο Τζέικ Μπράουν λιποτακτεί από τον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του Ά Παγκοσμίου Πολέμου, όταν, αντί για στρατιώτη, του συμπεριφέρονται ως σκλάβο. Μετά από μια σειρά άγριων ρατσιστικών επιθέσεων στο Λονδίνο, όπου έχει καταφύγει, αποφασίζει να επιστρέψει πίσω στη Νέα Υόρκη και στο αγαπημένο του Χάρλεμ. Ο Τζέικ θα βιώσει τη σκληρή πραγματικότητα της μητροπολιτικής μεγαλούπολης και θα περιπλανηθεί στη φαντασμαγορική νυχτερινή ζωή της. Το πρώτο βράδυ θα συναντήσει τη Φελίς, μια νεαρή πόρνη που έκτοτε δεν θα σταματήσει να αναζητά. Δουλεύοντας στην κουζίνα ενός τρένου, θα γνωρίσει τον Ρέι, έναν σερβιτόρο από την Αϊτή που αγαπά τις τέχνες και τα γράμματα και ονειρεύεται να γίνει συγγραφέας. Ο ΜακΚέι, με μια γλώσσα ωμή, τολμηρή, και με έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο, σκιαγραφεί το πορτρέτο της ζωής των κατώτερων ταξικά μαύρων στα μεγάλα αστικά κέντρα των ΗΠΑ αμέσως μετά τον Μεγάλο Πόλεμο, έναν «ημι-υπόγειο» κόσμο όπου η φτώχεια, η βία και η εκμετάλλευση κυριαρχούν. Στο φόντο βρίσκεται η νυχτερινή ζωή των καμπαρέ του Χάρλεμ, πολύχρωμη και σκληρή, κάτω από τον πυκνό ουρανό της Νέας Υόρκης, τυλιγμένη με τις αισθησιακές νότες της τζαζ και των μπλουζ. Το μυθιστόρημα του ΜακΚέι αποτέλεσε το πρώτο αφροαμερικάνικο μπεστ σέλλερ στις ΗΠΑ και απέσπασε το βραβείο Harmon Gold Award for Literature.

Claude McKay (Συγγραφέας)

Ο Κλοντ ΜακΚέι, ποιητής και μυθιστοριογράφος, υπήρξε μία από τις σημαίνουσες προσωπικότητες της «Αναγέννησης του Χάρλεμ».
Γεννήθηκε το 1898 στο Σάνι Βιλ της Τζαμάικα από γονείς αγρότες. Το 1912 μετακομίζει στη Νότια Καρολίνα των ΗΠΑ όπου θα βιώσει τον ακραίο ρατσισμό της αμερικανικής κοινωνίας και θα συνδεθεί με τους ριζοσπαστικούς κύκλους της εποχής του.
Το 1914 εγκαταλείπει τις σπουδές του και μετακομίζει στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης. Εκεί αρχίζει να δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα σε περιοδικά. Το 1919, κατά τη διάρκεια του Κόκκινου Θέρους, δημοσιεύει το ποίημά του «If we must die», που έμελλε να γίνει σύμβολο αντίστασης ενάντια στην καταπίεση των μαύρων κοινοτήτων της Αμερικής.
Μετά από έναν κύκλο διώξεων, αναγκάζεται να καταφύγει στο Λονδίνο όπου θα συμπορευτεί με τη Σίλβια Πάνκχερστ και θα συμμετάσχει στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Μεγάλης Βρετανίας. Το 1922 επιστρέφει στη Νέα Υόρκη και γίνεται συνεκδότης του περιοδικού The Liberator. Αποφασίζει να ταξιδέψει στη Σοβιετική Ένωση για να συμμετάσχει στο 4ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, όπου παραμένει για ένα διάστημα θέλοντας να συμβάλει στις επεξεργασίες για το ζήτημα των μαύρων και να δει από κοντά την οικοδόμηση της ΕΣΣΔ.
Απογοητευμένος, φεύγει για να ταξιδέψει σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης, και στο Μαρόκο, αναλαμβάνοντας δουλειές του ποδαριού. Φτωχός κι εξασθενημένος, έχοντας προσβληθεί από τη σύφιλη και τη γρίπη, γράφει, μεταξύ Νίκαιας και Μασσαλίας, την Επιστροφή στο Χάρλεμ, το πρώτο του μυθιστόρημα που κατάφερε να εκδώσει στις ΗΠΑ το 1928. Επιστρέφει στο Χάρλεμ το 1934. Το 1943 ένα εγκεφαλικό επεισόδιο τον αποδυναμώνει ακόμα περισσότερο και το 1944 εγκαθίσταται στο Σικάγο για να εργαστεί στην καθολική οργάνωση Catholic Youth Organization, όπου δίδασκε αφροαμερικανική ιστορία και λογοτεχνία. Πέθανε στην ίδια πόλη το 1948 από καρδιακή προσβολή.
Το έργο του επηρέασε μια σειρά λογοτεχνών, όπως ο Τζέιμς Μπάλντουιν, ο Λάνγκστον Χιουζ και ο Ρίτσαρντ Ράιτ.

(Πηγή: “Εκδόσεις Έρμα”, 2022)

 

Όλγα Καρυώτη (Μεταφραστής)