Η σκοτεινή πλευρά του Διαφωτισμού – Φυλετικές θεωρίες και ρατσισμός

Ο Διαφωτισμός θεωρείται το πλέον καθοριστικό ρεύμα σκέψης στην Ευρώπη μετά τον Μεσαίωνα. Αποτελεί την ιδρυτική πράξη της νεωτερικότητας. Το ρεύμα αυτό όμως διαθέτει και μια σκοτεινή πλευρά που δεν ήταν ευρέως γνωστή μέχρι πρότινος. Πρόκειται για τον φυλετισμό-ρατσισμό. Εμβληματικοί εκπρόσωποι του Διαφωτισμού διολίσθησαν στη φυλετική προκατάληψη, με σημερινούς όρους στον ρατσισμό, ειδικά έναντι των μαύρων και των ιθαγενών πληθυσμών. Αυτό το παράδοξο είχε προκύψει παρά τις απόψεις τους περί κοινής ανθρωπότητας, περί ισότητας και ελευθερίας μεταξύ όλων των ανθρώπων, περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και παρά τις θέσεις τους εναντίον της δουλείας. Σε αυτό το βιβλίο εξετάζεται αυτό το παράδοξο, με λεπτομερή αναφορά στον Λοκ, τον Μοντεσκιέ, τον Βολταίρο, τον Χιουμ, τον Καντ, τον Χέγκελ, τον Τζέφερσον και άλλους, καθώς και στους επιφανείς επιστήμονες του Διαφωτισμού. Εκτός από τον ρατσισμό τους, που καταγράφεται λεπτομερώς, ένα ερώτημα που τίθεται για καθέ- να από αυτούς είναι αν το συνολικό τους έργο θα πρέπει να θεωρηθεί ρατσιστικό ή όχι. Παρουσιάζονται και οι μη ρατσιστές, που, αν και λιγότεροι, είναι επίσης μεγάλες μορφές του Διαφωτισμού, όπως ο Ρουσσώ, ο Ντιντερό, ο Ελβέτιος, ο Πέιν, ο Κοντορσέ, ο Σμιθ, ο Χέρντερ, ο Μπένθαμ και άλλοι. Το βιβλίο καταληγεί με το ερώτημα: «γιατί ρατσισμός στον Διαφωτισμό»;

Αλέξης Ηρακλείδης (Συγγραφέας)

Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και είχε διδάξει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο από το 1993 έως το 2019. Επίσης είχε χρηματίσει εμπειρογνώμων του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών για τις μειονότητες και τα ανθρωπιστικά ζητήματα στους διεθνείς οργανισμούς (1983-1997).