Μνήμη και ταυτότητα στο θέατρο του Γιώργου Διαλεγμένου

O Γιώργος Διαλεγμένος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους λίγους εγχώριους μεταπολεμικούς δραματικούς συγγραφείς –από τους σημαντικότερους της εποχής του-το έργο του οποίου εντρυφά εμμονικά στα ζητήματα της μνήμης και των εκφάνσεών της: τον χρόνο που περνά, τα τραύματα του παρελθόντος και το στοίχειωμα των ζωντανών από τα φαντάσματά του. Έτσι, το ανά χείρας βιβλίο ασχολείται με το διεπιστημονικό πεδίο της μνήμης και τους περίπλοκους τροπισμούς της, επιχειρώντας να εφαρμόσει στη δραματουργία του Διαλεγμένου τις διάφορες αναλυτικές προοπτικές που έχουν διανοιχτεί τα τελευταία χρόνια μέσω των μνημονικών σπουδών. Το «νεογοτθικό» είδος δράματος του Διαλεγμένου, το οποίο εισάγει συχνά τον θεατή στον χώρο του ανοίκειου, του τρομακτικού και του παράδοξου, ασχολείται με όλους τους τροπισμούς της μνήμης: (1) με την τραυματική μνήμη, η οποία χαρακτηρίζεται από την παθολογική καταναγκαστική επανάληψη του παρελθοντικού τραύματος ως τρέχουσας εφιαλτικής εμπειρίας που, εκτός από το θύμα, επηρεάζει επίσης και τον θύτη∙ (2) με τη μοντέρνα νοσταλγική αναπόληση που συνδέεται με την αίσθηση της αδύνατης επιστροφής στην εξιδανικευμένη περασμένη «ευτυχισμένη» εποχή, στην ασφαλή «εστία/λίκνο καταγωγής» και στη νεανική ηλικία, εξαιτίας των ραγδαία επιταχυνόμενων κοινωνικών, οικονομικών και τεχνολογικών μετασχηματισμών που οδηγούν τους εμιγκρέδες του σύγχρονου κόσμου στην κατάσταση της πνευματικής ανεστιότητας, της πολιτισμικής εξορίας και του χωροχρονικού εκτοπισμού∙ (3) και τέλος, με τη μεταμοντέρνα εμπορευματοποιημένη νοσταλγία του ρετρό που, διαμεσολαβημένη από τα σύγχρονα καταναλωτικά προϊόντα των μέσων μαζικής επικοινωνίας, ανακυκλώνει το παρελθόν προσφέροντάς το στον θεατή προσομοιωτικά, ψευδαισθησιακά και αχρονικά, σαν να το αναβιώνει «πραγματικά» στο παρόν. Η εντατική ενασχόληση των δραματικών ηρώων του Διαλεγμένου με τις αναμνήσεις και το παρελθόν επιδεικνύει την αγωνιώδη προσπάθειά τους για τη σύμπηξη ή τη διατήρηση της αυτοβιογραφικής ταυτότητάς τους, η οποία συμπλέκεται με την πρόσφατη συλλογική κοινωνική και ιστορική μνήμη.

Αρετή Βασιλείου (Συγγραφέας)

Η Αρετή Βασιλείου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεοελληνικού Θεάτρου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, όπου διδάσκει στον προπτυχιακό και μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών. Σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, όπου ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή, ενώ έκανε και μεταπτυχιακές θεατρολογικές σπουδές στην Ελλάδα (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και το εξωτερικό (University of Warwick, U.K.) σχετικά με το αμερικανικό θέατρο (Tennessee Williams), καθώς και με την ιστορία και θεωρία του νεότερου παγκόσμιου και ελληνικού θεάτρου. Σε μεταπτυχιακό επίπεδο έχει επίσης διδάξει για τρία έτη στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Επί επτά έτη έχει εργασθεί στο ερευνητικό πρόγραμμα της Ιστορίας Νεοελληνικού Θεάτρου του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας. Εργασίες της έχουν δημοσιευθεί σε Πρακτικά εθνικών και διεθνών συνεδρίων, σε συλλογικούς τόμους και σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα εκδομένα βιβλία της αφορούν στη μελέτη της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου από τον 19ο αιώνα έως σήμερα.

(Πηγή: “Εκδόσεις Παπαζήση”, 2022)

 

Γιώργος Π. Πεφάνης (Υπεύθυνος Σειράς)

Ο Γιώργος Π. Πεφάνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1966. Σπούδασε ψυχολογία και παιδαγωγικές επιστήμες στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία και φιλοσοφία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην ίδια Σχολή ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στη φιλοσοφία της τέχνης και του πολιτισμού, ενώ το 1995 αποκτά το διδακτορικό του δίπλωμα με θέμα που αφορά στη θεωρία του θεάτρου. Σήμερα είναι λέκτωρ στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός θεάτρου. Οι μελέτες του στρέφονται γύρω από τη φιλοσοφική προσέγγιση του θεατρικού φαινομένου και τη δραματουργική θεωρία, τη νεοελληνική δραματουργία και το νεότερο ευρωπαϊκό θέατρο. Άρθρα του και μελετήματα -περισσότερα από 100- έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα λογοτεχνικά και επιστημονικά περιοδικά. Επί σειρά ετών υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας (Κ.Ε.Ε.Λ.) της Ακαδημίας Αθηνών, του Εθνικού Θεάτρου και της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει γράψει, μεταξύ άλλων, τα βιβλία: -“Το θεατρικό. Σκιαγράφηση μιας φαινομενολογικής θεατρολογίας”, Δωδώνη, Αθήνα 1991. -“Εισαγωγή στην κοινωνιολογία της διασκέδασης. Το νεομπαρόκ και το τέλος της ιστορίας”, Πρίσμα, Αθήνα 1992. -“Ο Arcene Lupin και ο γιατρός Shepard. Τομή στο αλφάβητο του αστυνομικού μυθιστορήματος”, Fragmenta, Θεσσαλονίκη 1996. -“Jean-Paul Sartre. Τέσσερα μελετήματα για το έργο και τη φιλοσοφία του”, Αιγόκερως, Αθήνα 1996. -“Το θέατρο και τα σύμβολα. Διαδικασίες συμβόλισης του δραματικού λόγου”, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999. -“Θέματα του μεταπολεμικού και σύγχρονου Ελληνικού θεάτρου”, Κέδρος, Αθήνα 1999. -“Το βασίλειο της Ευγένας”, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2005 (Τιμητική Διάκριση Θεατρολογικού Συγγράμματος της Ένωσης Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών, 2006) -“Σκηνές της θεωρίας. Ανοιχτά πεδία στη θεωρία και την κριτική του θεάτρου”, Παπαζήσης, Αθήνα, 2007 κ.ά.