Στους καιρούς των σουλτάνων – Οι κοινωνίες της ελληνικής χερσονήσου υπό οθωμανική κυριαρχία (14ος-19ος αιώνας)

Στο βιβλίο επιχειρείται μια ανασύνθεση της πολύμορφης ιστορίας των κοινωνιών της ελληνικής χερσονήσου κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη διάρκεια σχεδόν μισής χιλιετίας. Στόχος του συγγραφέα δεν είναι να αφηγηθεί μόνο την ιστορία της χωρικής ενότητας του νοτιότερου άκρου των Βαλκανίων, που διασταυρώνεται με το Αιγαίο, το Ιόνιο και τη Μεσόγειο θάλασσα, αλλά να παρουσιάσει την ποικιλία και τη διαφορετικότητα τόπων και χώρων που συγκροτούνταν και αποσυνθέτονταν, συστέλλονταν και διαστέλλονταν ως κοινωνικές κατασκευές, μέσα στον ιστορικό χρόνο. Στις σελίδες του βιβλίου αποτυπώνονται στιγμιότυπα από τα πρώτα χρόνια των οθωμανικών κατακτήσεων (ένας γάμος έξω από τη Σηλυμβρία, ένας σεισμός στη Θράκη, ένας απρόσμενος εχθρός: η πανώλη, ο δρόμος για τη Δύση), που θα φέρουν τους Οθωμανούς σουλτάνους στο προσκήνιο της ιστορίας, στην ίδια την Κωνσταντινούπολη –το Gotham City των Οθωμανών–, στη Θεσσαλονίκη –την εβραϊκή μεγαλούπολη των οθωμανικών Βαλκανίων–, αλλά και στην Αθήνα –την «πρωτεύουσα» από άποψη πληθυσμού πόλη στο νοτιότερο τμήμα της ελληνικής χερσονήσου. Έχοντας εξετάσει τις πόλεις, τις κωμοπόλεις, τα φρούρια και τα κάστρα, το δίκτυο της αυτοκρατορικής κατασκευής, του χώρου, ο συγγραφέας εισέρχεται και στους κόσμους της υπαίθρου, εστιάζοντας τόσο στην κοινή συνισταμένη της γεωργίας όσο και στην ποικιλομορφία των εκμεταλλεύσεων. Για τον επόμενο αιώνα, ακολουθούμε τα βήματα και τον καλπασμό του Εβλιά Τσελεμπή, παθιασμένου «ταξιδιώτη του κόσμου» (seyyah-i alem) της επικράτειας των Οθωμανών σουλτάνων, και τις περιηγήσεις του στην ελληνική χερσόνησο, μεταξύ των ετών 1668-1671. Τέλος, οι εξελίξεις του 18ου αιώνα στις υπό οθωμανική κυριαρχία κοινωνίες εξετάζονται με άξονα ένα ελληνικό βιβλίο της εποχής του Διαφωτισμού, τη Γεωγραφία Νεωτερική του Δανιήλ Φιλιππίδη και του Γρηγορίου Κωνσταντά, που κυκλοφόρησε στη Βιέννη το 1791, τρία χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Τα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας ήταν εποχή μεγάλων κρίσεων και μετασχηματισμών που δεν μπορούν να περιγραφούν με την αξιολογική ερμηνεία της ιδιαίτερης «παρακμής» των Οθωμανών, όπως υποστηριζόταν στην παλαιότερη ιστοριογραφία. Ο συγγραφέας επιχειρεί εδώ την ερμηνεία της ιστορικής αυτής περιόδου αποφεύγοντας τον εξαιρετισμό και εντάσσοντας την ελληνική χερσόνησο στο ευρύτερο πλαίσιο των κρίσεων και των μετασχηματισμών που έλαβαν χώρα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, τη Μεσόγειο, την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο.

Ηλίας Κολοβός (Συγγραφέας)

Ο Ηλίας Κολοβός διδάσκει ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και είναι συνεργάτης του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.