Το ακανθερό βλέμμα του κοινωνικού αποκλεισμού

Ο κοινωνικός αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση είναι δύο σιαμαία αδέρφια. Αποτελούν τις δύο όψεις ενός και του αυτού νομίσματος. Αναφύονται, εμφυλοχωρούν και ενδημούν όταν οι θεσμοί της δημοκρατίας αποθεσμοποιούνται και αποχυμοποιούνται λειτουργικά. Όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να διέλθει τα διόδια του δρόμου της ζωής με πλαστό αξιακό σύστημα είναι βέβαιο ότι θα βρεθεί αναποδογυρισμένος με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω, έωλος και αιωρούμενος. Η κοινωνική δημοκρατία πρέπει να εξασφαλίζει τη λειτουργία του κοινωνικού ασανσέρ ώστε οι αποκλειόμενοι και περιθωριοποιούμενοι κάθε φορά να βρίσκουν εύκολα το δρόμο επανόδου στην κανονικότητα. Ο κοινωνικός αποκλεισμός, ο οποίος εντείνεται με βάση την κοινωνική θέση του αποκλειόμενου αποτελεί ένα εξόχως πολιτικό ζήτημα λόγω των διευρυμένων ταξικών αντιθέσεων. Όσο οι ανισότητες διευρύνονται σε μια κοινωνία τόσο η φυγόκεντρη κοινωνική δυναμική εκσφενδονίζει όλο και περισσότερους ανθρώπους έξω από τα λεγόμενα φυσιολογικά της τείχη. Και όσο η λειτουργικότητα των θεσμών της κοινωνικής δημοκρατίας περιορίζει τις ανισότητες τόσο οι κεντρομόλες κοινωνικές δυνάμεις επαναφέρουν τους περιθωριοποιημένους στο φυσιολογικό κοινωνικό γίγνεσθαι. Η συναισθηματική υπεροχή που πηγάζει από το άκαρπο «εγώ», βρίσκεται συνήθως σε λανθάνουσα ή υπολανθάνουσα κατάσταση στον ψυχικό κόσμο κάθε ανθρώπου. Όταν αυτό το υπεροχικό αίσθημα αφυπνιστεί και δεν χαλιναγωγηθεί, δημιουργεί ένα φορτισμένο περιβάλλον, που ωθεί ακόμα και σε ένα μικρό κύκλο ανθρώπων κάποιους από αυτούς σε μια μορφή περιθωριοποίησης. Μια τέτοια συμπεριφορά υποκρύπτει βία και καθίσταται μαρτυρική σε όσους τη βιώνουν. Το αντίδοτο σε αυτά τα φαινόμενα είναι η αυτοπεποίθηση που πρέπει να καλλιεργείται διαρκώς και στην οικογένεια και στο σχολείο, γιατί χειραφετεί τον άνθρωπο και τον καθιστά ικανό να αντιστέκεται κάθε φορά στα φαινόμενα περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού που μπορούν να τον συναντήσουν στη ζωή του. Για να αντιμετωπίζει ο άνθρωπος τα ασύνορα φαινόμενα του κοινωνικού αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης οφείλει να αποψύξει κάθε στοιχείο της αισθαντικότητάς του και να καταψύξει ότι αλαζονικό και υπεροχικό του χαρακτήρα του που τελικά μετατρέπεται σε τραυματικό βέλος κατά της αξιοπρέπειας του συνανθρώπου του.

Παναγιώτης Ε. Κουρούμπλης (Συγγραφέας)

Ο Παναγιώτης Κουρουμπλής γεννήθηκε το 1951 στην Αιτωλοακαρνανία και κατάγεται από ποντιακή προσφυγική οικογένεια. Είναι δικηγόρος, Δρ. κοινωνικών επιστημών και Βουλευτής Β2 Δυτικού Τομέα Αθηνών του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Σε ηλικία δέκα ετών, χάνει εντελώς την όρασή του, ύστερα από έκρηξη εγκαταλειμμένης χειροβομβίδας, απομεινάρι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οπλισμένος με τη θέληση που του ενέπνευσαν οι γονείς του, αποφασίζει να διεκδικήσει για τον εαυτό του τη ζωή που ο ίδιος ήθελε, νικώντας τη δύναμη της μοίρας του. Αρχικά εισάγεται οικότροφος στη Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης και Αθηνών και αποφοιτά από το Παπαστράτειο εξατάξιο γυμνάσιο Αγρινίου. Στη συνέχεια πραγματοποιεί το πρώτο του μεγάλο όνειρο, να εισαχθεί στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Την περίοδο 1976-1981 διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε ένα από τα πιο δυναμικά και επιτυχημένα κινήματα της Μεταπολίτευσης, τον αγώνα για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των τυφλών και γενικά των αναπήρων στη μόρφωση και την εργασία. Κατά την αντιπαράθεση εκείνης της περιόδου με τους κατεστημένους μηχανισμούς του κράτους, της Εκκλησίας και των διαχειριστών της φιλανθρωπίας, βρέθηκε δεκάδες φορές στο εδώλιο του κατηγορουμένου, με αποκορύφωμα τη δίωξή του με τον Νόμο 4000.
Το 1977 εκλέγεται Πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών κηρύττοντας την αντίληψη ότι οι τυφλοί δεν είναι προστατευόμενα άτομα που χρειάζονται προστάτες, δεν επαιτούν αλλά απαιτούν. Το διάστημα 1981-1989 ορίζεται πρόεδρος της Σχολής Τυφλών Καλλιθέας την οποία αναβαθμίζει σε Ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Ταυτόχρονα το διάστημα 1983-1989 διετέλεσε σύμβουλος των υπουργών Υγείας και Πρόνοιας συμβάλλοντας στη θεμελίωση του κοινωνικού κράτους, ιδιαίτερα στο θεσμό των ΚΑΠΗ και των μέτρων στήριξης της αναπηρίας. Το 1984 είναι ιδρυτικό μέλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Τυφλών στο Ριατ, το 1985 ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Τυφλών στο Όσλο και το 1991 ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ για την Αναπηρία. Το 1989 ιδρύει την Εθνική Συνομοσπονδία Προσώπων με Αναπηρία και αναλαμβάνει την προεδρία για τρία χρόνια. Στόχος του η αφύπνιση ενός κοιμώμενου γίγαντα του χώρου της αναπηρίας για την ανατροπή των κοινωνικών κατασκευών που τον περιθωριοποιούσαν. Την περίοδο 1993-1996 ορίζεται Γενικός Γραμματέας Πρόνοιας από τον Ανδρέα Παπανδρέου, με τη σύμφωνη γνώμη του τότε υπουργού Υγείας, Δημήτρη Κρεμαστινού ως έμπρακτη αναγνώριση του ισότιμου ρόλου των ΑμεΑ στην Πολιτεία. Ήταν η πρώτη φορά που τυφλός αναλάμβανε κυβερνητική θέση. Ως Γενικός Γραμματέας, επικεντρώνεται στην προστασία των παιδιών, των πολιτών τρίτης ηλικίας, των πολύτεκνων οικογενειών και των προσώπων με αναπηρία, ενώ συμβάλλει καθοριστικά στη δημιουργία της πρωτοβουλίας «Βοήθεια στο σπίτι». Εκείνη η περίοδος χαρακτηρίστηκες ως άνοιξη της Πρόνοιας στην Ελλάδα.
Το 1996 εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας και ήταν η πρώτη φορά που ένας τυφλός εξελέγη βουλευτής στο ελληνικό κοινοβούλιο. Εν συνεχεία εκλέχθηκε άλλες δύο φορές βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας με το ΠΑΣΟΚ (2000 και 2009) από το οποίο διαγράφηκε όταν καταψήφισε το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα το 2011. Στη συνέχεια εξελέγη τέσσερις φορές στη Β΄ Αθηνών με τον ΣΥΡΙΖΑ (Μάιος και Ιούνιος 2012, Ιανουάριος και Σεπτέμβριος 2015). Την περίοδο 2015-2018 διατέλεσε διαδοχικά Υπουργός Υγείας, Εσωτερικών & Διοικητικής Ανασυγκρότησης (πρώτος της τάξει υπουργός) και Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής. Το 2019 εξελέγη βουλευτής Β2 Δυτικού Τομέα Αθηνών με τον ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Έχει τιμηθεί από εγχώριους και διεθνείς φορείς για την κοινωνική του δράση. Το 2006 η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε σε αναγνώριση των κοινωνικών και πολιτικών του αγώνων μαζί με τον αείμνηστο Μανώλη Γλέζο. Το 2012 βραβεύτηκε στο Μέγαρο Rayburn του Κογκρέσου των ΗΠΑ από το Ευρω-Αμερικανικό Συμβούλιο Γυναικών (E.A.W.C.) για τη θέληση και την επιμονή που έχει επιδείξει στο κοινωνικό του έργο.
Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα και είναι συγγραφέας του βιβλίου «Το δικαίωμα στη Διαφορά». Φέρνοντας συχνά ως παράδειγμα την προσωπική του πορεία, παρακινεί τους νέους να αρνούνται κάθε μορφή παραίτησης και να αγωνίζονται για τα όνειρά τους
Είναι παντρεμένος με την Ελένη Κωτσοπούλου και έχει δύο παιδιά, την Κατερίνα και τον Λευτέρη.

(Πηγή: “Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη”, 2023)