Το όνειρο του Πλάτωνα – Και άλλες έξι ιστορίες μυστηρίου

Επτά ιστορίες μυστηρίου και παραδοξότητας, από τέσσερις μεγάλες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. «Εις το Φως της Ημέρας», του Κωνσταντίνου Καβάφη. Το μοναδικό «καθαρόαιμο» διήγημα του μεγάλου Αλεξανδρινού, όπου μια συνηθισμένη συζήτηση μεταξύ φίλων με θέμα το χρήμα, σύντομα μετατρέπεται στη διήγηση ενός πολύ αλλόκοτου περιστατικού… «Το Τραγούδι του Αύριο», του Ρόμπερτ Λ. Στίβενσον. Ένα από τα αριστουργήματα του σπουδαίου Σκοτσέζου συγγραφέα (διάσημος για τα έργα του, Το Νησί των Θησαυρών, Δόκτωρ Τζέκιλ και Κύριος Χάιντ, Το Μαύρο Βέλος), η μικρή αυτή ιστορία μας ταξιδεύει στα Χάιλαντς της Σκωτίας, σε ένα απόκοσμο τοπίο, όπου η κόρη ενός βασιλιά ανακαλύπτει, με ένα υπερφυσικό τρόπο, την αληθινή σχέση ανάμεσα στο χθες, στο σήμερα και στο αύριο. «Η Προφητεία των Τσιγγάνων» του διάσημου Μπράμ Στόουκερ, συγγραφέα του πασίγνωστου Δράκουλα. Τέλη του 19ου αιώνα, στην αγγλική ύπαιθρο, ένα ερωτευμένο ζευγάρι επισκέπτεται έναν καταυλισμό τσιγγάνων. Εκεί μια τσιγγάνα διαβάζει τη μοίρα τους, προφητεύοντας ότι ένα τρομερό γεγονός θα συμβεί μεταξύ τους. Η προφητεία βγαίνει αληθινή, αλλά με μια ανατροπή που κανείς δεν περιμένει… Η ανατροπή είναι το κεντρικό στοιχείο και στις άλλες ιστορίες του βιβλίου, με πρωταγωνιστές δυο μέγιστους φιλόσοφους («Το Όνειρο του Πλάτωνα», «Ο Πυθαγόρας στην Ινδία»), έναν εν δυνάμει σοφό που καθοδηγείται από ένα πνεύμα («Μέμνων ο Φιλόσοφος») και έναν Ινδό φακίρη («Μπάμπαμπεκ»). Τέσσερις ιστορίες από την πένα του μεγάλου Γάλλου συγγραφέα και φιλόσοφου Βολταίρου, όπου το παράδοξο, η μοίρα και το πεπρωμένο συναντούν καθοριστικά και αλλάζουν τη ζωή των τεσσάρων ηρώων της αφήγησης.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (Συγγραφέας)

Γεννήθηκε το 1863 και πέθανε το 1933, την ημέρα των γενεθλίων του (29 Aπριλίου), στην Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου. Στην ίδια αυτή πόλη έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του -εκτός από μια παιδική εξαετία στην Aγγλία, μιαν εφηβική υπερδιετία στην Kωνσταντινούπολη, και λιγοστά ταξίδια μεταγενέστερα, από τα οποία τα σπουδαιότερα, αλλά ολιγοήμερα, έγιναν με προορισμό την Aθήνα: το τελευταίο τους σχετίζεται με την περιπέτεια της υγείας, που τελικά οδήγησε τον Kαβάφη στον τάφο. Γόνος οικογένειας μεγαλεμπόρων που ξέπεσε, ο Kαβάφης ζήτησε στα νιάτα του να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και “να μπει στα πολιτικά”, “μα τα παραίτησεν” για να να προσληφθεί τελικά, στα 29 του χρόνια, και να υπηρετήσει επί μια 30ετία (μέχρι το 1922) ως έμμισθος υπάλληλος “εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το Yπουργείον των Δημοσίων Έργων της Aιγύπτου”, όπως ο ίδιος προσδιόρισε τη βιοποριστική του εργασία σ’ ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμά του. Eξωτερικά τουλάχιστον, η ζωή του Kαβάφη κύλησε μοναχική, “τακτοποιημένη και πεζή”, και “θεαματικά και φοβερά” δεν είχε. Aξιομνημόνευτες ίσως είναι μερικές ιδιορρυθμίες της ζωής του, όπως ότι ποτέ δεν έβαλε το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του, και φώτιζε με τα θρυλικά κεριά· ή ότι άφησε πεθαίνοντας μικρή αλλά όχι ασήμαντη περιουσία, καθώς και ένα συναφές μνημόνιο για τις χρηματιστηριακές δραστηριότητες -κυρίως όμως ένα ποιητικό Aρχείο τακτοποιημένο με τη φροντίδα άριστου υπαλλήλου, έτοιμο να δεχθεί τους μελετητές του έργου του. Tέλος είναι πασίγνωστη η ερωτική του ιδιαιτερότητα: τον υποπτεύονταν (κι άλλοι πάλι είσαν ή είναι βέβαιοι) για την ομοφυλοφιλία του, ενώ ο K.Θ. Δημαράς έγραψε για την “μονήρη ικανοποίηση”. Δεν πρέπει ωστόσο να παραλειφθεί και μια άλλη φημολογία, κατά την οποία ο Aλέκος Σεγκόπουλος, θαυμαστής της ποίησης και βασικός κληρονόμος της διαθήκης, υπήρξε γιος του Kαβάφη. Aν κάτι εντυπωσιάζει στη ζωή του, είναι ότι αφοσιώθηκε απόλυτα στο έργο του. Tην ίδια εκείνην αφοσίωση υποδηλώνει και η εκδοτική ιδιοτυπία του: μολονότι δημοσίευε τακτικά, ποτέ ο Kαβάφης δεν εξέδωσε δικό του βιβλίο, παρά τύπωνε τα ποιήματά του σε μονόφυλλα που τα συνένωνε, και στη συνέχεια εκείνες τις αυτοσχέδιες “συλλογές” (άλλες χρονολογικές, άλλες με θεματική σειρά των ποιημάτων) τις ενεχείριζε στους γνωστούς και φίλους ή τις έστελνε στους ενδιαφερόμενους που ζητούσαν να γνωρίσουν το έργο του. Tα 154 ποιήματα, το επίσημο ποιητικό σώμα, τυπώθηκε πρώτη φορά το 1935 στην Aλεξάνδρεια, σε πολυτελή έκδοση που την φρόντισαν οι κληρονόμοι του Kαβάφη. Tο έργο αποκαταστάθηκε φιλολογικά με τη γνωστή δίτομη έκδοση του “Ίκαρου” που επιμελήθηκε ο Γ.Π. Σαββίδης το 1963. Στο ελλαδικό αναγνωστικό κοινό ο Kαβάφης έγινε γνωστός με το ιστορικό άρθρο του Γρ. Ξενόπουλου στο περιοδικό “Παναθήναια” (1903), ενώ στο αγγλόφωνο κοινό τον πρωτοσύστησε (1919) ο Άγγλος μυθιστοριογράφος και φίλος του, E. M. Φόρστερ. Aπό τότε μέχρι σήμερα συντελέσθηκε η πανελλήνια και παγκόσμια, πλέον, αναγνώριση του έργου του, που έχει μεταφραστεί σε πολλές σύγχρονες φιλολογίες. Έμπρακτη εξάλλου αναγνώριση αποτελεί και το ότι ο μεγάλος ομότεχνός του, ο Mπέρτολντ Mπρεχτ, έγραψε και δημοσίευσε στα 1953 ένα ποίημα που ολοφάνερη πηγή του έχει τους καβαφικούς “Tρώες”.

(Πηγή: “K.Π. Kαβάφης: επίσημος, κρυμμένος και ατελής”, “Eρμής”,1995)

 

Bram Stoker (Συγγραφέας)

Ο Μπραμ Στόκερ (1847-1912), ιρλανδός συγγραφέας διάσημος για το έργο του “Δράκουλας”, το οποίο επηρέασε καθοριστικά το φανταστικό, τη “γοτθική” λογοτεχνία και τη λογοτεχνία τρόμου στα πρόθυρα του 20ου αιώνα, άφησε πίσω του μια κληρονομιά με πολλά νέα στοιχεία για την εξέλιξη του είδους. Σ΄ αυτόν οφείλεται επίσης η φιλολογία σχετικά με την “κατάρα της μούμιας”, θεματολογία που εισήγαγε ο Στόκερ με το έργο του “The Jewel of Seven Stars” (“Το πετράδι των επτά αστεριών”, 1903). Ένα εξίσου σημαντικό -και παραγνωρισμένο- έργο του είναι και το “The Lair of the White Worm” (“Η φωλιά του λευκού φιδιού”, 1911), μια συνταρακτική νουβέλα έντονης μυστηριακής ατμόσφαιρας, παγανιστικών αινιγμάτων, τρόμου και ξεχασμένων θρύλων που αναβιώνουν στη σύγχρονη εποχή, μέσα από τη βαμπιρική φιγούρα, η οποία πλέον έχει θηλυκή μορφή και στοχεύει στα γενετήσια ένστικτα με νέα δαιμονικά χαρακτηριστικά (το έργο έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Κεν Ράσελ). Ο Μπραμ Στόκερ έγραψε, συνολικά, δώδεκα μυθιστορήματα: “The Primrose Path”, 1875, “The Snake΄s Pass”, 1890, “The Watter΄s Mou΄”, 1895, “The Shoulder of Shasta”, 1895, “Dracula”, 1897, “Miss Betty”, 1898, “The Mystery of the Sea”, 1902, “The Jewel of the Seven Stars”, 1903, “The Man” -ή “The Gates of Life”- 1905, “Lady Athlyne”, 1908, “The Lady of the Shroud”, 1909, “Lair of the White Worm” -ή “The Garden of Evil”- 1911, τρεις συλλογές διηγημάτων: “Under the Sunset”, 1881, “Snowbound”, 1908, “Dracula΄s Guest”, 1914, αρκετά διηγήματα που δημοσιεύτηκαν ανεξάρτητα (όπως τα “Βridal of Dead”, “Buried Treasures”, “The Chain of Destiny”, “The Crystal Cup”, “The Dualitists” -ή “The Death Doom” ή “The Double Born”- “The Fate of Fenella”, “The Gombeen Man”, “In the Valley of the Shadow”, “The Man from Shorrox”, “Midnight Tales”, “The Red Stockade”, “The Seer”), καθώς και τα μη λογοτεχνικά βιβλία: “The Duties of Clerks of Petty Sessions in Ireland”, 1879, “A Glimpse of America”, 1886, “Personal Reminiscences of Henry Irving”, 1906 και “Famous Impostors”, 1910.

 

Robert Louis Stevenson (Συγγραφέας)

Ο Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον (Robert Louis Stevenson) γεννήθηκε στο Εδιμβούργο στις 13 Νοεμβρίου του 1850. Έγραψε μυθιστορήματα, ποιήματα, δοκίμια, επιστολές ταξιδιωτικά και παιδικά βιβλία. Σ΄ όλη του τη ζωή ταξίδευε -συχνά για λόγους υγείας- για να καταλήξει τελικά στους Τροπικούς, στη Σάμοα, όπου συνέχισε το συγγραφικό του έργο. Οι ιθαγενείς τον λάτρευαν και τον αποκαλούσαν Tusitala (ο παραμυθάς). “Το νησί των θησαυρών” (1883) ξεκίνησε σαν απλός χάρτης που θα μπορούσε να διασκεδάσει τα παιδιά. Άλλα γνωστά έργα του είναι: “Η παράξενη ιστορία του Δόκτορα Τζέκιλ και του κυρίου Χάιντ” (1886), “Η απαγωγή” (1886) και “Ο αφέντης του Μπάλαντρε” (1889). Πέθανε ξαφνικά στις 3 Δεκεμβρίου του 1894, στο ζενίθ της δημιουργικής του πορείας.

 

 

 

 

Voltaire (Συγγραφέας)

Francois Marie Arouet (1694-1778). Έγινε γνωστός με το όνομα Voltaire επειδή δημοσίευσε το 1719 με αυτό το το ψευδώνυμο τον “Οιδίποδα”, την πρώτη από τις συνολικά 27 τραγωδίες του. Αυτό ακριβώς το ψευδώνυμο έγινε σύμβολο του διαφωτισμού, της λογικής, της ανεκτικότητας και της ελευθερίας της σκέψης. Η ζωή του Βολταίρου είχε απρόβλεπτες μεταπτώσεις. Λόγω μιας σάτιρας που δημοσίευσε, βρέθηκε το 1717 για 11 μήνες φυλακισμένος στη Βαστίλη. Το 1719 έγινε αυλικός λογοτέχνης, αλλά το 1726 αναγκάστηκε να δραπετεύσει στην Αγγλία.
Μετά την επιστροφή του απειλήθηκε πάλι με φυλάκιση, οπότε κατέφυγε το 1734 στην επαρχία της Λωραίνης (Lothringen). Από το 1750 ήταν εγκαταστημένος στην Αυλή του αυτοκράτορα Φρειδερίκου της Πρωσίας στο Πότσνταμ. Μετά από διαφωνίες με τον βασιλιά, έζησε από το 1755 στη Γενεύη και επέστρεψε στο Παρίσι μόλις το έτος που πέθανε. Αν και ήταν επιδέξιος συγγραφέας θεατρικών έργων, ιστορικών μελετών και έγραψε επίσης αξιόλογα ποιήματα καθώς και πνευματώδεις κριτικές, η φήμη του στηρίζεται κυρίως στις φιλοσοφικές εργασίες που δημοσίευσε. Ταυτόχρονα ήταν δε και φιλόσοφος με την παραδοσιακή έννοια, γιατί διατύπωσε ένα αυτόνομο φιλοσοφικό σύστημα.
Οι στόχοι για τους οποίους αγωνιζόταν ο Βολταίρος, ήταν αυτοί των φιλελεύθερων αστών, οι οποίοι υπερασπίζονταν τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία και την ισότητα των ανθρώπων ενώπιον του νόμου, ενάντια στην αυθαιρεσία του φεουδαρχικού απολυταρχισμού. Δεν ήταν άθεος, όπως συχνά υποστηρίζεται, αφού ο ίδιος έγραφε ότι “τίποτα δεν δημιουργείται από το τίποτα” και ότι “υπάρχει ένας θεός και αυτός πρέπει να είναι δίκαιος”. Ταυτόχρονα υποστήριζε όμως ότι “είναι αδύνατο ο πάνσοφος θεός να έχει κάνει νόμους για να τους παραβιάζει”, καταφερόμενος έτσι κατά της θαυματολογίας του Χριστιανισμού, κατά της δεισιδαιμονίας και της θρησκοληψίας, πράγμα που τον έφερνε σε αντιπαλότητα με το ιερατείο που αξιοποιεί για ιδιοτελείς σκοπούς μέχρι των ημερών μας αυτές ακριβώς τις παρεκκλίσεις. Ο Βολταίρος διέβλεψε πολύ πριν από τον Μαρξ ότι η θρησκεία αξιοποιείται για τη δημιουργία “αντεστραμμένης συνείδησης” του κόσμου, με αποτέλεσμα να θεωρεί τον αγώνα και την κριτική κατά του ιερατείου και της θρησκευτικής πρακτικής σαν προϋπόθεση κάθε κοινωνικής κριτικής.
Ο Βολταίρος πίστευε, αντίθετα με τον Μακιαβέλι και τον Λοκ, ότι “η ανθρώπινη φύση είναι καλή” και ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται καλοί, αλλά τους διαστρέφουν οι ανάγκες της ζωής. Ο μεγάλος φιλόσοφος θεωρείται από τους πνευματικούς πατέρες της γαλλικής επαναστάσεως.

 

Στέφανος Ελμάζης (Μεταφραστής)

Ο Στέφανος Χ. Ελμάζης είναι πτυχιούχος της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ. Το 1999 δημιούργησε το περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ και τον εκδοτικό οίκο Αρχέτυπο, τα οποία εξακολουθεί να διευθύνει μέχρι σήμερα. Από τις εκδόσεις Αρχέτυπο κυκλοφορούν τα βιβλία του: Εσώτερες Διαστάσεις, Να σου Πω μια Ιστορία;, Τα Πολύτιμα: Οι Λέξεις που μας Αγγίζουν, Η Δύναμη της Σκέψης, Γ. Ι. Γκουρτζίεφ: Μια Εισαγωγή στη Διδασκαλία του, Τα Μάτια της Ψυχής, Το Ημερολόγιο της Σοφίας, Ο Δρόμος της Συνείδησης: Πώς να Ζήσω Αληθινά τη Ζωή μου;

(Πηγή: “Εκδόσεις Αρχέτυπο”, 2022)

 

Ελμάζης Άρης (Μεταφραστής)

 

Σταύρος Ξάνθος (Μεταφραστής)